Παθητική σύνταξη

Ρήματα παθητικής διάθεσης

Το ρήμα της πρότασης είναι παθητικής διάθεσης, όταν το υποκείμενό του δεν κάνει την ενέργεια που δηλώνει το ρήμα. Το συντακτικό υποκείμενο δεν ενεργεί: υφίσταται τη ρηματική ενέργεια, είναι ο αποδέκτης της ενέργειας που κάνει κάποιος άλλος. Το πρόσωπο (ή σπν. το πράγμα) αυτό που πραγματοποιεί την ρηματική ενέργεια (το λογικό υποκείμενο, δηλαδή) λέγεται ποιητικό αίτιο.  

Το ποιητικό αίτιο,

λοιπόν, είναι ένας προσδιορισμός που συντάσσεται με ρήματα παθητικής διάθεσης και μπορεί να εμφανίζεται εμπρόθετα ή απρόθετα με τις εξής μορφές:

α. Εμπρόθετος προσδιορισμός, με τις προθέσεις ὑπό, ἀπό, ἐκ, παρά, πρὸς +γενική.  π.χ. Ἐπράχθη  οὐδὲν ἀπὸ τῶν τυράννων ἔργον ἀξιόλογον. Ο εμπρόθετος του ποιητικού αιτίου τίθεται με ρήματα κάθε χρόνου (παθητικής πάντοτε διάθεσης).  

β. Το πρόσωπο που ενεργεί μπορεί να δηλώνεται και απρόθετα, με δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου ή του ποιητικού αιτίου. Με ποιητικό αίτιο αυτής της μορφής συντάσσονται:

Ι. οι συντελικοί χρόνοι των παθητικών ρημάτων (παρακείμενος, υπερσυντέλικος, συντ. μέλλοντας), π.χ. περὶ μὲν οὖν τούτων τοσαῦτά μοι εἰρήσθω.

ΙΙ.  τα ρηματικά επίθετα σε -τὸς και -τέος.

π.χ. σκέψασθε εἰ ἄρα ἐπ' ἀνδρείᾳ ὑμῖν μέγα φρονητέον

 -Σπάνια, η δοτική προσωπική του ποιητικού αιτίου μπορεί να συνοδεύει ρήματα που δεν είναι συντελικού χρόνου.

τοῖς τε νῦν καὶ τοῖς ἔπειτα θαυμασθησόμεθα

τοῖς δὲ Κερκυραίοις  οὐχ ἑωρῶντο αἱ Ἀθηναίων νῆες.

Άσκηση: Στα παραδείγματα που ακολουθούν να συμπληρώσετε το ποιητικό αίτιο, μετατρέποντας το όνομα που δίνεται στην παρένθεση στη σωστή μορφή:

1. Ταῦτα …..……………… γέγραπται (Θεμιστογένης, -ους)

 2. Προμηθεύς ἐτιμωρήθη …… …… …………. (ὁ Ζεύς, τοῦ Διὸς)

3. ἑορταί τινες νομοθετητέαι … ………. (ενν. εἰσίν) (ἡ πόλις, -εως)

4. Οἱ Πέρσαι …. …. ……………  ἐνικήθησαν (οἱ Ἕλληνες)

5. μεθεκτέον (ενν. ἐστί) τῶν πραγμάτων ......................  (πλείονες)

ΤΡΟΠΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ (ΚΑΙ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΑ)
ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ		ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ
Το ενεργητικό ρήμα     Το υποκείμενο ρήματος     Το αντικείμενο ρήματος      Στα δίπτωτα ρήματα:   α) Το άμεσο αντικείμενο   β) Το έμμεσο αντικείμενο     Το κατηγορούμενο αντικειμένου      (σε αιτιατική)	τρέπεται	Ρήμα παθητικό-στον ίδιο χρόνο     Ποιητικό αίτιο.     Υποκείμενο ρήματος. α) Υποκείμενο ρήματος. β) Αντικείμενο ρήματος         (στην ίδια  πτώση).     Κατηγορούμενο υποκειμένου (σε ονομαστική).

 Παραδείγματα:

Οἱ Ἀθηναῖοι ἐνίκησαν τοὺς Πέρσας→ Οἱ Πέρσαι ὑπὸ τῶν Ἀθηναίων ἐνικήθησαν.

Ὁ διδάσκαλος διδάσκει τὸν νεανίαν τὴν στρατηγίαν→Ὁ  νεανίας  διδάσκεται ὑπὸ τοῦ διδασκάλου τὴν στρατηγίαν

Θεὸς δέδωκέ μοι τοῦτο  → τοῦτο  ἐκ θεοῦ μοι δέδοται

Οἱ Ἀθηναῖοι  εἵλοντο Ἀλκιβιάδην στρατηγὸν→Ἀλκιβιάδης ᾑρέθη στρατηγὸς ὑπὸ τῶν Ἀθηναίων.

Προσοχή:

1. Ορισμένα ρήματα ενεργητικής διάθεσης έχουν ως παθητικά τους άλλα ρήματα ενεργητικής φωνής αλλά παθητικής διάθεσης. Τα πιο συνηθισμένα είναι:

ἀποκτείνω τινὰ                                    →ἀποθνῄσκω ὑπό τινος

διώκω τινὰ (=εξορίζω/κατηγορώ) →φεύγω ὑπό τινος (=εξορίζομαι/κατηγορούμαι)

ἐκβάλλω τινὰ (=εξορίζω)                 →ἐκπίπτω ὑπό τινος (=εξορίζομαι)

εὖ λέγω τινα (=επαινώ)                     →εὖ ἀκούω ὑπό τινος (=επαινούμαι)

κακῶς λέγω τινα (=κακολογώ)   → κακῶς ἀκούω ὑπό τινος (=κακολογούμαι)

εὖ ποιῶ/δρῶ τινα (=ευεργετώ) → εὖ πάσχω ὑπό τινος (ευεργετούμαι)

κακῶς ποιῶ/δρῶ τινα (κακοποιώ) → κακῶς πάσχω ὑπό τινος (κακοποιούμαι)

2. Μερικά ενεργητικά ρήματα παίρνουν ως παθητικό τους το παθητικό άλλου ρήματος:

Αἱρέω,-ῶ τι(νὰ) (=συλλαμβάνω/κυριεύω) →ἁλίσκομαι  ὑπό τινος (συλλαμβάνομαι/ κυριεύομαι)

Τίκτω  τι(νὰ) (=γεννώ) →γίγνομαι  ὑπό τινος (γεννιέμαι)

3. Παθητικές περιφράσεις:

αἰτιάομαι,-ῶμαι τινὰ (=κατηγορώ κάποιον)→αἰτίαν ἔχω/ἐν αἰτίᾳ εἰμί ὑπό τινος (=κατηγορούμαι)

δίκην λαμβάνω παρά τινος (=τιμωρώ κάποιον) →δίκην δίδωμί τινι (τιμωρούμαι από κάποιον)

πληγὰς δίδωμι (=χτυπώ) →πληγὰς λαμβάνω χτυπιέμαι)

Άσκηση Να μετατρέψετε στα παρακάτω παραδείγματα την ενεργητική σύνταξη σε παθητική. Στη συνέχεια να μεταφράσετε:

α. Νόμιζε τὴν πατρίδα οἶκον.

……………………………………………………………………………………………

β.  Οἱ Ἀθηναῖοι ἐμίσουν τὸν Φίλιππον

……………………………………………………………………………………………

γ. ὑμεῖς  ἐβοηθήσατε τοῖς φίλοις

……………………………………………………………………………………………

δ. Οἱ πρέσβεις ταῦτα τοῖς Ἀθηναίοις ἔλεγον.

 ……………………………………………………………………………………………

ε. ἀπεστέρησεν ἐμὲ τῶν πατρῴων.

  ……………………………………………………………………………………………