Μάρτιος! καλό μήνα σε όλους

O Μάρτιος ήταν ο πρώτος μήνας του έτους στο αρχαίο ρωμαϊκό ημερολόγιο. To  όνομα Martius  του το έδωσε ο Ρωμύλος, ο μυθικός γενάρχης των Ρωμαίων, για να τιμήσει τον πατέρα του, το θεό ΄Αρη (λατ. Mars, -Martis). Μάρτιος λοιπόν σημαίνει "του Άρη"και είναι λογικό, αν σκεφτεί κανείς ότι ήταν ο μήνας που μπορούσαν πάλι, μετά το χειμώνα, να αρχίσουν οι πόλεμοι και οι εχθροπραξίες.

 Γιάννης Τσαρούχης, Οι μήνες, Μάρτιος, (1968-69)

Ο θεός αυτός όμως, εκτός από τον πόλεμο, συνδεόταν και με την καρπερότητα, τη γονιμότητα της γης. Σχετική είναι η αφήγηση της ένωσής του με την Άγλαυρο, μεταφορά για την καλλιεργήσιμη γη (Ἀγλαύρου μὲν οὖν καὶ Ἄρεος Ἀλκίππη γίνεται. Απολλόδ. Βιβλιοθήκη, 3. 14, 2). 

Ως γονιμικός θεός λοιπόν, σηματοδοτεί την έναρξη της Άνοιξης, την έναρξη του γαμήλιου πανηγυριού της φύσης. 

Ήρθε, ήρθε χελιδόνα  τραγουδούν σε πολλά μέρη της Ελλάδας την 1η Μαρτίου (ή αλλού την 21η, με την εαρινή ισημερία) τα παιδιά κρατώντας ένα ξύλινο, συνήθως, ομοίωμα χελιδονιού που το φτιάχνουν μόνα τους. Καλωσορίζουν τους προάγγελους της Άνοιξης γυρίζουν από σπίτι σε σπίτι, τραγουδώντας τα κάλαντα της Άνοιξης και ζητώντας φιλέματα. Ιδού η εκδοχή της Θράκης, όπως τη μετέφερε ο Ν.Γ. Πολίτης: 

Ήρθε, ήρθε χελιδόνα

ήρθε και άλλη μεληδόνα

κάθισε και λάλησε
και γλυκά κελάηδησε:

«Μάρτη, Μάρτη μου καλέ

και Φλεβάρη φοβερέ,
κι αν φλεβίσεις κι αν τσικνίσεις,
καλοκαίρι θα μυρίσεις.
Κι αν χιονίσεις κι αν κακίσεις,
πάλιν άνοιξη θ' ανθίσεις».
Συ καλή νοικοκυρά,
έμπα στο κελάρι σου,
δώσε και μιαν ορνιθίτσα
φέρε και μια κουλουρίτσα.

Πηγή: www.pi-schools.gr/.../g_a_arh_el_gl_bm_(141-182)_18b.doc‎

Τα παιδιά τραγουδούν τον ερχομό της Άνοιξης, καλωσορίζοντας τους αγγελιοφόρους της, τα χελιδόνια. Πόσο παλιό μπορεί να είναι αυτό το έθιμο; 

 – “Το Χελιδόνισμα της Ρόδου”

Το χελιδόνισμα της Ρόδου

μετάφραση

ἦλθ᾽ ἦλθε χελιδών καλὰς ὥρας ἄγουσα, καλοὺς ἐνιαυτούς, ἐπὶ γαστέρα λευκά, 5 ἐπὶ νῶτα μέλαινα. παλάθαν σὺ προκύκλει ἐκ πίονος οἴκου οἴνου τε δέπαστρον τυροῦ τε κάνυστρον· 10 καὶ πύρνα χελιδών καὶ λεκιθίταν οὐκ ἀπωθεῖται· πότερ᾽ ἀπίωμες ἢ λαβώμεθα; εἰ μέν τι δώσεις·   εἰ δὲ μή, οὐκ ἐάσομες·   ἢ τὰν θύραν φέρωμες   ἢ τὸ ὑπέρθυρον 15 ἢ τὰν γυναῖκα τὰν ἔσω καθημέναν·   μικρὰ μέν ἐστι, ῥᾳδίως νιν οἴσομες.   ἂν δὴ τι φέρῃς, μέγα δή τι φέροις·   ἄνοιγ᾽ ἄνοιγε τὰν θύραν χελιδόνι·   οὐ γὰρ γέροντές ἐσμεν, ἀλλὰ παιδία.   Page, Poetae Melici Graeci 848

Ήλθε το χελιδόνι ήλθε φέρνει τις καλοκαιριές και χαρούμενες χρονιές, κάτασπρη έχει την κοιλιά, μαύρη την ουρά.5 Ρίξε συκοπιταρίδα από το αρχοντικό σου, φέρε κύπελλο κρασί και κανίστρι με τυρί. Και το ξεροκόμματο,10 μα και το αυγόψωμο αγαπά το χελιδόνι. Να του δίνουμε ή θα καλοχεριστούμε; Αν μας δώσεις  -Αν μας αρνηθείς, ησυχία δεν θα βρεις ή θα αρπάξουμε την πόρτα  ή τ᾽ ανώφλι της ή τη νοικοκυρά που ᾽ναι μες στο σπίτι·15 είναι μικροκαμωμένη, εύκολα σηκώνεται. Αν θα μας φιλοδωρήσεις, να ᾽ναι κάτι που αξίζει. Άνοιγε, άνοιγε τη θύρα στα χελιδονάκια· δεν είμαστε δα γέροι, είμαστε παιδιά. (μετάφραση Μ. Ζ. Κοπιδάκης)

 

Το χελιδόνισμα της Ρόδου, ένα ανώνυμο δημώδες άσμα, παραδίδεται από τον Αθήναιο (ακμή: περ. 200 μ.Χ.). Το άσμα είναι πιθανώς πολύ παλαιότερο, ενδεχομένως παλαιότερο και από τον 5ο αι. π.Χ., αφού ο Αριστοφάνης φαίνεται να έχει υπόψη του κάποιο χελιδόνισμα. Το τραγουδούσαν παιδιά που πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι τον μήνα Βοηδρομιώνα (περ. 15 Φεβρουαρίου-15 Mαρτίου), δηλ. όταν έρχονταν τα χελιδόνια, οι προάγγελοι της άνοιξης. Στα παιδιά έδιναν γλυκίσματα, άλλα φαγώσιμα ή ακόμη και κρασί.

Πηγή:http://www.greek-language.gr/Resources/ancient_greek/anthology/literature/browse.html?text_id=488

Λίγη  ...Άνοιξη ακόμη!

Η τοιχογραφία της Άνοιξης, από το Ακρωτήρι της Σαντορίνης  (16ος αι. π.Χ.)

 Είναι η μοναδική τοιχογραφία του Ακρωτηρίου που βρέθηκε ολόκληρη στην θέση της και καλύπτει τρεις τοίχους του ίδιου δωματίου. Αποτυπώνει το βραχώδες τοπίο της Σαντορίνης πριν την έκρηξη του ηφαιστείου. Συστάδες από κόκκινους κρίνους με κίτρινους στήμονες φυτρώνουν  ανά τρεις στα άγρια ηφαιστειακά βράχια. Τα (επτά συνολικά)  χελιδόνια  που πετούν στον ουρανό, άλλα μόνα τους και άλλα σε ζευγάρια που ερωτοτροπούν, αναγγέλουν τον ερχομό της Άνοιξης, συμβολίζοντας την αναγέννηση της Φύσης. 

Πηγή: http://www.namuseum.gr/collections/prehistorical/thera/thera01-en.html

Πηγή:http://www2.e-yliko.gr/htmls/Fyyl/Istoria/fiiconc3.aspx

Και επειδή στην πόλη, και μάλιστα σ'αυτήν που ζούμε, δύσκολα θα καταλάβουμε τον ερχομό της, σας αφιερώνω τον θριαμβευτικό ύμνο που της έγραψε ο Antonio Vivaldi, με την ευχή να μας φτιάξει τουλάχιστον τη διάθεση ανοιξιάτικη.  

Καλό μήνα και καλή άνοιξη σε όλους και όλες σας! Και μην ξεχάσετε να βάλετε τον Μάρτη σας!