Καλά Χριστούγεννα

Αν αναζητήσει κανείς στο διαδίκτυο εικόνες για τα Χριστούγεννα, θα διαπιστώσει ότι οι απεικονίσεις των αγγέλων είναι από τα αγαπημένα μοτίβα της γιορτής αυτής.

Στην δεκαετία του '60 λίγα όμορφα αντικείμενα, σε σχέση βέβαια με την σημερινή εποχή, υπήρχαν για τα παιδιά. Να σκεφτεί κανείς ότι στα κάλαντα μάς έδιναν ξερά σύκα, χαρούπια, μανταρίνια και τέτοια. Τα νομίσματα ήταν σπάνια στο καλαθάκι μας και εξαργυρώνονταν άμεσα στο ψιλικατζίδικο της γειτονιάς, δίπλα στο εστιατόριο"το χρυσό παγώνι" στην Πρίγκιπος Νικολάου.
Τι αγοράζαμε με τόση λαχτάρα και ανυπομονησία; Σκαλιστά! Έτσι λέγαμε τις τυπωμένες ζωγραφιές με διάφορα  χριστουγεννιάτικα (αλλά όχι μόνο) θέματα. Υπέροχες εικόνες που καμία σχέση με την καθημερινή μας πραγματικότητα δεν είχαν και που γιαυτό δημιουργούσαν ένα ολόκληρο σύμπαν ομορφιάς και ήδη νοσταλγίας.

  Προσπαθούσαμε να μεγαλώσουμε τη συλλογή μας και με καμάρι τις δείχναμε στις φίλες μας, καθώς βέβαια συναγωνιζόμασταν η μια την άλλη.  Τα πανέμορφα ροδαλά αγγελούδια ήταν στην πρώτη γραμμή. Τα αγοράζαμε (ευτυχώς ήταν φθηνά) ενωμένα μεταξύ τους και ποτέ ποτέ δεν τα κόβαμε. Η συλλογή είχε αξία μόνο όταν οι σελίδα ήταν ακέραιη. Αυτή ήταν η μορφή τους:

Νομίζω αυτή ήταν πιο συνηθισμένη, την είχαμε όλα τα κορίτσια:

 Αργότερα, στο γυμνάσιο,  όταν κατάλαβα τη σημασία της λέξης άγγελος, χάρηκα που τα αγγελούδια της συλλογής μου ελάχιστη σχέση είχαν με τον Άγγελο στην Αντιγόνη και στον Οιδίποδα Τύραννο. Και χαίρομαι, κάθε φορά που τη χαζεύω,  που οι εικονογράφοι των σκαλιστών απέδωσαν τις μορφές τους με την συγκεκριμένη αισθητική αντίληψη, και έκαναν τα αγγελούδια να μοιάζουν με παιδάκια

Σύμφωνα με τον ορισμό που δίνει η Βικιπαίδεια (κλικ εδώ: ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ

Η έννοια άγγελος μπορεί να σημαίνει:

1. Γενικά, αυτός που φέρνει ειδήσεις
2. Τα αόρατα όντα που διαβιβάζουν ειδήσεις ή λειτουργικά πνεύματα

Ο άγγελος (από το ρ. αγγέλλω) στην αρχαία Ελλάδα έχει το σημαντικό καθήκον να μεταφέρει μια είδηση. Πώς λέγεται αλήθεια στα λατινικά; Στα αγγλικά; Στα ισπανικά; στα ιταλικά, στα γαλλικά, στα γερμανικά; Κάντε μια σύντομη αναζήτηση με ένα κλικ στη διεύθυνση: μετάφραση Google
 Αφού καταγράψετε τα αποτελέσματα της αναζήτησής σας, να εξετάσετε  την ετυμολογική προέλευση της λέξης. Τι έχει, ωστόσο, αλλάξει στην σημασία της;

Εύχομαι σε όλους και όλες καλά Χριστούγεννα και σας αφιερώνω ένα ανάλογης νοσταλγικής διάθεσης τραγούδι

Η αλληγορία του σπηλαίου-θεωρία των Ιδεών

Η κατανόηση της αλληγορίας του σπηλαίου προϋποθέτει την εξοικείωση με την θεωρία των Ιδεών. 

Η κατανόηση, ωστόσο, μιας φιλοσοφικής θεωρίας φαντάζει επίπονη διαδικασία και ίσως μάταιος κόπος, αν κρίνει κανείς από το ποσοστό των μαθητών που επιλέγουν την παπαγαλία ως πιο ανώδυνη και -άρα- ευκολότερη λύση. Προκειμένου να γίνει η προσπάθεια της εξοικείωσης με την θεωρία των Ιδεών του Πλάτωνα λιγότερο δυσάρεστη και αποτρεπτική, διάλεξα ένα απόσπασμα από κείμενο των Β. Κάλφα και Γ. Ζωγραφίδη (τα πλήρη στοιχεία της πηγής στο τέλος του αποσπάσματος), γιατί με τα απλά και διαφωτιστικά του παραδείγματα αποδεικνύει ότι η φιλοσοφική σκέψη ούτε δυσνόητη ούτε άσχετη με την καθημερινή μας πραγματικότητα είναι.  

   

"[...] Οι Ιδέες του Πλάτωνα θυμίζουν το Ον του Παρμενίδη. Όπως το παρμενίδειο Ον, έτσι και οι Ιδέ-ες έχουν αυθεντική ύπαρξη, συλλαμβάνονται με τη νόηση, είναι αιώνιες, αγέννητες και άφθαρτες, ακίνητες και αμετάβλητες. Η διαφορά είναι ότι οι πλατωνικές Ιδέες είναι πολλές και διαφορετικές. Όλες οι ηθικές αξίες αποτελούν Ιδέες: η αρετή, η δικαιοσύνη, η ανδρεία, η σωφρο-σύνη, η ευσέβεια και όλες οι άλλες αντίστοιχες. Ιδέες είναι ακόμη οι μαθηματικές έννοιες και οντότητες: η ισότητα, η ενότητα, η πολλαπλότητα, ο αριθμός, το σημείο, η γραμμή, το γεωμετρικό σχήμα, το στερεό. Και τα φυσικά είδη είναι Ιδέες: το ζώο, το φυτό, ο άνθρωπος, το νερό, η φωτιά, ο χρυσός κτλ. Επομένως, πλατωνικές Ιδέες υπάρχουν πάρα πολλές. Θα έλεγε κανείς ότι είναι τόσες όσα και τα αφηρημένα ου-σιαστικά της γλώσσας, όσα τα κατηγορήματα της γραμματικής: «Συνήθως δεχόμαστε ότι υπάρχει μια καθορισμένη Ιδέα για κάθε ομάδα επιμέρους πραγμάτων με το ίδιο όνομα». Πλάτων, Πολιτεία 596a).

Δείτε μια στοιχειώδη πρόταση της γλώσσας, που περιέχει ένα υποκείμενο και ένα κατηγόρημα: «ο Σωκράτης είναι δίκαιος» ή «ο Σωκράτης διδάσκει» ή «το τραπέζι της κουζίνας μας είναι τετράγωνο». Σε όλες αυτές τις προτάσεις σε έναν συγκεκριμένο άνθρωπο ή ένα πράγμα αποδίδεται μια ιδιότητα - η δικαιοσύνη, η διδασκαλία, το τετράγωνο σχήμα. Σε αντίθεση με το υποκείμενο που είναι κάτι το ατομικό, το κατηγόρημα είναι κοινό, γενικό: και άλλοι άνθρωποι είναι δίκαιοι ή διδάσκουν, πολλά ακόμη αντικείμενα έχουν τετράγωνο σχήμα. Ο Πλάτων λοιπόν ισχυρίζεται ότι το κατηγόρημα (η ιδιότητα) παραπέμπει σε μια αυθύπαρκτη Ιδέα, οπότε αυτό που δηλώνουν οι απλές αυτές προτάσεις είναι η σχέση ενός αισθητού όντος με μια Ιδέα - την Ιδέα της δικαιοσύνης, της διδασκαλίας, του τετραγώνου. Στη γλώσσα του Πλάτωνα, για να είναι ο Σωκράτης δίκαιος πρέπει να «μετέχει» στην Ιδέα της δικαιοσύνης. Οι πράξεις του δηλαδή πρέπει να έχουν κοινότητα με το απόλυτο ιδεώδες, που εκφράζει η Ιδέα της δικαιοσύνης.

Όταν κάποιος μου λέει ότι η ωραιότητα ενός πράγματος οφείλεται στο ζωηρό του χρώμα ή στο σχήμα του ή σε κάτι παρόμοιο, αφήνω κατά μέρος τέτοιου είδους εξηγήσεις γιατί όλες με μπερδεύουν και κρατώ για τον εαυτό μου μόνο αυτή την απλή, άτεχνη και ίσως αφελή εξήγηση: τίποτα άλλο δεν κάνει αυτό το πράγμα ωραίο παρά μόνο η παρουσία ή η συμμετοχή της Ιδέας του ωραίου. Αυτή μου φαίνεται ότι είναι η ασφαλέστερη απάντηση που μπορώ να δώσω και στον εαυτό μου και στους άλλους. Και νομίζω ότι αν στηριχτώ σ᾽ αυτήν δεν διακινδυνεύω ποτέ να πέσω, αλλά, όποτε τίθεται η ερώτηση, για μένα είναι αρκετή η απάντηση ότι τα ωραία είναι ωραία διά μέσου της Ιδέας του ωραίου. Πλάτων, Φαίδων 100c-d

Άρα ο κόσμος μας είναι διχασμένος. Από τη μια μεριά, υπάρχει η ασαφής και χαοτική πραγματικότητα της καθημερινής μας εμπειρίας, με την οποία είναι εξοικειωμένοι όλοι οι άνθρωποι. Και από την άλλη, υπάρχει το σταθερό σύμπαν των αιώνιων Ιδεών, την ύπαρξη του οποίου ελάχιστοι υποψιάζονται. Ο ένας είναι ο κόσμος της αίσθησης και της ανθρώπινης γνώμης (της «δόξας»), και ο άλλος ο κόσμος της νόησης και της αλήθειας. Η μετάβαση από τον έναν κόσμο στον άλλο είναι ο δρόμος της φιλοσοφίας, ένας δρόμος που απαιτεί σκληρή προσπάθεια και κατάλληλη εκπαίδευση. Σε μια υποβλητική μεταφορά ο Πλάτων παρομοιάζει τους ανθρώπους με αλυσοδεμένους δεσμώτες οι οποίοι έχουν γεννηθεί και μεγαλώσει σε ένα υπόγειο σπήλαιο και θεωρούν ότι η πραγματικότητα ταυτίζεται με τις αμυδρές σκιές που βλέπουν να κινούνται στα τοιχώματα του σπηλαίου. Ορισμένοι από τους δεσμώτες έχουν την τύχη να τους ελευθερώσει κάποιος και να τους πείσει με πολύ κόπο να στραφούν προς την έξοδο του σπηλαίου ανεβαίνοντας ένα μακρύ και δύσβατο μονοπάτι. Μόνο όταν βγουν από το σπήλαιο και εξοικειωθούν με το εκτυφλωτικό φως του ήλιου, θα αντιληφθούν την πλάνη μέσα στην οποία έζησαν όλη την προηγούμενη ζωή τους. Η φιλοσοφική ζωή είναι αφιερωμένη στη νόηση και στις Ιδέες."

(οι επισημάνσεις με έντονα γράμματα δικές μου. Ολόκληρο το κείμενο στην διεύθυνση:

 http://www.greek-language.gr/Resources/ancient_greek/history/filosofia/page_046.html

Τρεις μικρές ασκησούλες: 
1. να γράψετε πέντε προτάσεις με τον τρόπο της δεύτερης παραγράφου του κειμένου. Σε καθεμιά από αυτές, αφού χαρακτηρίσετε τους όρους (υποκείμενο-κατηγόρημα), 

α) να καταγράψετε την ιδιότητα που αποδίδεται στο υποκείμενο 

β) να κατονομάστε την πλατωνική Ιδέα στην οποία παραπέμπει η ιδιότητα αυτή. 

γ) να διακρίνετε στα παραδείγματά σας τους δύο κόσμους που περιγράφονται στην τελευταία παράγραφο του κειμένου, να ξεχωρίσετε δηλαδή τον αισθητό κόσμο της εμπειρίας από τον υπεραισθητό κόσμο της νόησης. 

κάντε κλικ στην εικόνα

Πηγή: http://slideplayer.gr/slide/2315020/

Ιδού και ένα ενδεικτικό παράδειγμα:  Δαρεῖος ἀσθενεῖ: Υποκείμενο =>Δαρεῖος,  κατηγόρημα=>  ἀσθενεῖ

Ή με την εναλλακτική διατύπωση

Δαρεῖος ἐστὶ ἀσθενής:  Υποκείμενο =>Δαρεῖος,  κατηγόρημα (περιφραστικό)=> ἀσθενής ἐστὶ

Και στα δύο παραδείγματα αποδίδεται στον Δαρείο η ιδιότητα του ασθενούς.

Η ασθένεια είναι, κατά τον Πλάτωνα, η Ιδέα. Ο Δαρείος χαρακτηρίζεται ασθενής γιατί μετέχει στην Ιδέα της ασθένειας.

Ο Δαρείος ανήκει στην «πραγματικότητα της καθημερινής μας εμπειρίας», ενώ η ασθένεια στον «κόσμο της νόησης»

2. Σας βοήθησε αυτή η διαδικασία να κατανοήσετε καλύτερα την αλληγορία του σπηλαίου και των δύο κόσμων που παρουσιάζονται σε αυτήν;

Και τώρα το βίντεο. Παρακολουθήστε το κάνοντας κλίκ στην διεύθυνση της περσινής μας ανάρτησης. (προσοχή όμως,ακολουθεί και μια τρίτη, εξίσου σημαντική ερώτηση, οπότε μετά το βίντεο, πρέπει να ξαναγυρίσετε εδώ:)
http://anastasiadeligiannidou.blogspot.gr/search/label/%CE%B7%20%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%B3%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1%20%CF%84%CE%BF%CF%85%20%CF%83%CF%80%CE%B7%CE%BB%CE%B1%CE%AF%CE%BF%CF%85

3. Σε μια παράγραφο να αξιολογήσετε την μέθοδο που χρησιμοποιήσαμε σε αυτή την ενότητα.

Δεκέμβρης 2014... καλό μήνα!!!

Φέτος θα καλωσορίσω τον πρώτο μήνα του χειμώνα με την υπέροχη μελοποίηση του Σωκράτη Μάλαμα στο ποίημα του Κ. Π. Καβάφη: Δεκέμβρης 1903

 Γιάννης Ψυχοπαίδης

Κ. Π. Καβάφης,  Δεκέμβρης 1903
Κι αν για τον έρωτά μου δεν μπορώ να πω —

αν δεν μιλώ για τα μαλλιά σου, για τα χείλη, για τα μάτια·

όμως το πρόσωπό σου που κρατώ μες στην ψυχή μου,

ο ήχος της φωνής σου που κρατώ μες στο μυαλό μου,

οι μέρες του Σεπτέμβρη που ανατέλλουν στα όνειρά μου,

τες λέξεις και τες φράσεις μου πλάττουν και χρωματίζουν

εις όποιο θέμα κι αν περνώ, όποιαν ιδέα κι αν λέγω.

Και φυσικά η καθιερωμένη μικρή μας άσκηση: φαίνεται  αντιφατικό πώς με τον τίτλο Δεκέμβρης το ποίημα  αναφέρεται στις μέρες του Σεπτέμβρη; Ή, με άλλη διατύπωση: πώς συνδέονται μεταξύ τους στο ποίημα οι δύο αυτοί μήνες; 

Καλό μήνα σε όλους και όλες σας!!!

Οδηγίες για τον τρόπο αξιολόγησης μαθημάτων για το σχολικό έτος 2014-2015

Οδηγίες για τον τρόπο αξιολόγησης μαθημάτων για το σχολικό έτος 2014-2015 απέστειλε το Υπουργείο Παιδείας μετά από σχετική εισήγηση του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής.
Οι οδηγίες αφορούν τον τρόπο αξιολόγησης ορισμένων μαθημάτων:
- της Α' τάξης Γενικού Λυκείου,
- της Β' τάξης Εσπερινού Γενικού Λυκείου,
- της Β' τάξης Γενικού Λυκείου
και
- της Γ' τάξης Εσπερινού Γενικού Λυκείου για το σχολικό έτος 2014-2015.
Επισημαίνεται ότι κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς οι εκπαιδευτικοί μπορούν να αξιοποιούν την τράπεζα θεμάτων στην εκπαιδευτική διαδικασία
1) Τα θέματα των γραπτών προαγωγικών εξετάσεων λαμβάνονται από την ύλη που ορίζεται ως διδακτέα και εξεταστέα για κάθε μάθημα κατά το έτος που γίνονται οι εξετάσεις. Οι ερωτήσεις είναι ανάλογες με εκείνες που υπάρχουν στα σχολικά εγχειρίδια και στις οδηγίες του ΙΕΠ, ελέγχουν ευρύ φάσμα διδακτικών στόχων και είναι κλιμακούμενου βαθμού δυσκολίας. Οι μαθητές απαντούν υποχρεωτικά σε όλα τα θέματα.
2) Για κάθε θέμα καθορίζεται ορισμένη βαθμολογία. Σε περίπτωση κατά την οποία ένα θέμα αναλύεται σε υποερωτήματα, η βαθμολογία που προβλέπεται για αυτό κατανέμεται ισότιμα στις επιμέρους ερωτήσεις, εκτός αν κατά την ανακοίνωση των θεμάτων καθορίζεται διαφορετικός βαθμός για καθεμία από αυτές.

Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία
Για την εξέταση των μαθητών στο μάθημα της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείας του προγράμματος Γενικής Παιδείας της Β΄ τάξης του Ημερησίου και της Γ΄ τάξης του Εσπερινού Γενικού Λυκείου δίνεται στους μαθητές σε φωτοαντίγραφο απόσπασμα διδαγμένου από το πρωτότυπο κειμένου, 12-20 στίχων, με νοηματική συνοχή και ζητείται από αυτούς:
α) να μεταφράσουν στη Νέα Ελληνική ένα τμήμα του οκτώ έως δέκα (8-10) στίχων·
β) να απαντήσουν σε τρεις (3) ερωτήσεις ερμηνευτικές, που μπορεί να αναφέρονται σε ιδέες,αξίες, προβλήματα και επιχειρήματα, στη στάση, στο ήθος ή στον χαρακτήρα των προσώπων,στο ιστορικό, κοινωνικό, πολιτιστικό πλαίσιο της εποχής της συγγραφής του έργου, στη δομή του κειμένου, σε υφολογικά και αισθητικά θέματα. Οι δύο (2) από τις ερωτήσεις αυτές αναφέρονται στο δοθέν από το πρωτότυπο απόσπασμα και η τρίτη σε απόσπασμα διδαγμένου από μετάφραση κειμένου, για τις απαιτήσεις της οποίας δίνεται στους μαθητές σε φωτοαντίγραφο το εν λόγω απόσπασμα.
γ) να απαντήσουν επί του δοθέντος από το πρωτότυπο διδαγμένου κειμένου σε:
i. μία (1) ερώτηση λεξιλογική-σημασιολογική που αναφέρεται στην παραγωγή και σύνθεση λέξεων της Αρχαίας Ελληνικής, σε ομόρριζες λέξεις, σε απλές ή σύνθετες, στη συσχέτιση λέξεων της Αρχαίας και της Νέας Ελληνικής, στη διατήρηση ή στην αλλαγή της σημασίας τους,σε συνώνυμα και αντώνυμα, κ.λπ.·
ii. μία (1) ερώτηση γραμματικής·
iii. μία (1) ερώτηση συντακτικού·
Οι ερωτήσεις αυτές (υπό τα στοιχεία γ «i», «ii» και «iii») μπορεί να αναλύονται σε δύο ισοδύναμα βαθμολογικώς υποερωτήματα.
δ) να απαντήσουν σε μία (1) ερώτηση που αναφέρεται στο γραμματειακό είδος του κειμένου,στον συγγραφέα ή στο έργο του.
Η μετάφραση βαθμολογείται με τριάντα (30) μονάδες και καθεμιά από τις επτά (7) ερωτήσεις με δέκα (10) μονάδες.
Το διδαγμένο κείμενο από το πρωτότυπο, και, μαζί με αυτό, το οριζόμενο προς μετάφραση τμήμα του, η λεξιλογική-σημασιολογική ερώτηση υπό το στοιχείο «γ, i» και η ερώτηση υπό το στοιχείο «δ» επιλέγονται από την τράπεζα θεμάτων. Οι υπόλοιπες ερωτήσεις (καθώς και το απόσπασμα του διδαγμένου από μετάφραση κειμένου της υπό το στοιχείο «β» ερώτησης) ορίζονται από τους διδάσκοντες.
Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία της Ομάδας Προσανατολισμού Ανθρωπιστικών Σπουδών
Για την εξέταση των μαθητών στο μάθημα της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείας της Β΄ τάξης Ημερησίου και Γ΄ τάξης Εσπερινού Γενικού Λυκείου (Ομάδα Προσανατολισμού Ανθρωπιστικών Σπουδών) δίδεται σε φωτοαντίγραφο:
Ι. Απόσπασμα διδαγμένου κειμένου από το πρωτότυπο, 12-20 στίχων, με νοηματική συνοχή και ζητείται από τους μαθητές:
α) να μεταφράσουν στη Νέα Ελληνική ένα τμήμα του 8-10 στίχων·
β) να απαντήσουν επί του κειμένου αυτού σε:
i. δύο (2) ερωτήσεις ερμηνευτικές που μπορεί να αναφέρονται σε ιδέες, αξίες, προβλήματα, στη στάση, στο ήθος ή στον χαρακτήρα προσώπων, στο ιστορικό, κοινωνικό, πολιτιστικό πλαίσιο της εποχής της συγγραφής του έργου, στη δομή και σύνθεση του κειμένου, στην παρουσίαση και αξιολόγηση επιχειρημάτων, σε υφολογικά και αισθητικά θέματα κ.λπ.
ii. μία (1) ερώτηση που αναφέρεται στο γραμματειακό είδος του κειμένου, στον συγγραφέα ή στο έργο του·
iii. μία (1) ερώτηση λεξιλογική-σημασιολογική που αναφέρεται στην παραγωγή και σύνθεση λέξεων της Αρχαίας Ελληνικής, σε ομόρριζες λέξεις, σε απλές ή σύνθετες, στο συσχετισμό λέξεων της Αρχαίας και της Νέας Ελληνικής, στη διατήρηση ή αλλαγή της σημασίας τους, σε συνώνυμα και αντώνυμα κ.λπ.
 ΙΙ. Aπόσπασμα αδίδακτου κειμένου της αττικής διαλέκτου από το πρωτότυπο, 10-12 στίχων στερεότυπης έκδοσης, με νοηματική συνοχή και ζητείται από τους μαθητές:
α) να το μεταφράσουν στη Νέα Ελληνική·
β) να απαντήσουν επί του κειμένου αυτού σε:
i. μία (1) ερώτηση γραμματικής·
ii. μία (1) ερώτηση συντακτικού·
Καθεμία από τις ερωτήσεις γραμματικής και συντακτικού, υπό τα στοιχεία ΙΙ, β, i και ii, μπορεί να αναλύεται σε δύο ισοδύναμα βαθμολογικώς υποερωτήματα.
Η μετάφραση του διδαγμένου κειμένου βαθμολογείται με δέκα (10) μονάδες, η μετάφραση του αδίδακτου με τριάντα (30) και καθεμία από τις έξι (6) συνολικά ερωτήσεις του διδαγμένου και του αδίδακτου κειμένου με δέκα (10) μονάδες.
Το διδαγμένο κείμενο και τα συνακόλουθα επί αυτού ζητούμενα επιλέγονται με κλήρωση από την τράπεζα θεμάτων, ενώ το αδίδακτο κείμενο και τα συνακόλουθα επί αυτού ζητούμενα ορίζονται από τους διδάσκοντες.
Νέα Ελληνική Γλώσσα
Για την εξέταση στο μάθημα της Νέας Ελληνικής Γλώσσας της Β΄ τάξης του Ημερησίου και της Γ΄ τάξης του Εσπερινού Γενικού Λυκείου δίνεται στους μαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα κείμενο περιορισμένης έκτασης από τον έντυπο ή/και τον ηλεκτρονικό λόγο (βιβλία, εφημερίδες,περιοδικά, διαδίκτυο), που αναφέρεται σε κοινωνικά, πολιτικά, πολιτιστικά, επιστημονικά ή άλλα θέματα της καθημερινής ζωής και έχει νοηματική πληρότητα. Το κείμενο σχετίζεται με θέματα με τα οποία ασχολήθηκαν οι μαθητές κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους.
Οι μαθητές εξετάζονται στα παρακάτω τέσσερα (4) θέματα υπό τα στοιχεία α, β, γ, δ. Συγκεκριμένα, καλούνται:
α) να δώσουν σύντομη περίληψη του δοθέντος κειμένου, η έκταση της οποίας καθορίζεται ανάλογα με την έκταση και το νόημα του κειμένου.
β) να απαντήσουν σε δύο (2) ερωτήσεις που έχουν σχέση με:
i. την κατανόηση του κειμένου (οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται η πραγματικότητα, στόχοι και επιχειρήματα του συγγραφέα, προβληματισμοί που θέτει, θέσεις που υποστηρίζει κ.λπ.)·
ii. την οργάνωση του λόγου (διάρθρωση, δομή, διαίρεση, τίτλοι ενοτήτων, συνοχή, ενότητα,αλληλουχία, τρόποι ανάπτυξης, συλλογιστική πορεία κ.λπ.)·
γ) να απαντήσουν σε δύο (2) ερωτήσεις που αφορούν:
i. σε σημασιολογικά στοιχεία (σημασίες λέξεων, συνώνυμα, αντώνυμα, σχηματισμός προτάσεων, περιόδων ή παραγράφων με συγκεκριμένες λέξεις ή φράσεις, αντικατάσταση λέξεων ή φράσεων με σημασιολογικά ισοδύναμες κ.λπ.)·
ii. στην επισήμανση της λειτουργίας μορφοσυντακτικών δομών και υφολογικών στοιχείων του κειμένου που σχετίζονται με τους επικοινωνιακούς στόχους του συγγραφέα (ενεργητική ή παθητική σύνταξη, χρήση στίξης, γλωσσικές ποικιλίες, αναφορική και ποιητική λειτουργία της γλώσσας [δηλωτική και συνυποδηλωτική χρήση], στοιχεία προφορικού λόγου, χρήση ειδικού λεξιλογίου, είδος κειμένου κ.λπ.)·
δ) να συνθέσουν δικό τους κείμενο (ενταγμένο σε επικοινωνιακό πλαίσιο και το οποίο σχετίζεται θεματικά με το κείμενο που τους δόθηκε), στο πλαίσιο του οποίου απαντούν με πειστική επιχειρηματολογία στα ζητούμενα, διατυπώνουν κρίσεις και σχόλια ή αναπτύσσουν τεκμηριωμένα προσωπικές απόψεις. Η έκταση του κειμένου κυμαίνεται από 400 έως 500 λέξεις.
Το πρώτο (α) θέμα βαθμολογείται με είκοσι (20) μονάδες, το δεύτερο (β) και το τρίτο (γ) με δεκαπέντε πέντε (15) μονάδες το καθένα και το τέταρτο (δ) με πενήντα (50). Η κατανομή της βαθμολογίας στις ερωτήσεις του «β» και του «γ» θέματος, οι οποίες μπορεί να αναλύονται σε υποερωτήματα, διαφοροποιείται ανάλογα με τον βαθμό δυσκολίας τους και οι βαθμολογικές μονάδες καθορίζονται κατά τη διατύπωση των θεμάτων και ανακοινώνονται γραπτώς στους μαθητές.
Το κείμενο που δίδεται στους μαθητές, το πρώτο, το δεύτερο και το τρίτο θέμα (υπό τα στοιχεία «α», «β» και «γ») επιλέγονται από την τράπεζα θεμάτων, ενώ το τέταρτο θέμα (υπό το στοιχείο «δ») ορίζεται από τους διδάσκοντες.

Νέα Ελληνική Λογοτεχνία
Για την εξέταση στο μάθημα της Νέας Ελληνικής Λογοτεχνίας της Β΄ τάξης του Ημερησίου και της Γ΄ τάξης του Εσπερινού Γενικού Λυκείου δίνεται στους μαθητές σε φωτοαντίγραφο περιορισμένης εκτάσεως πεζό ή ποιητικό κείμενο που περιλαμβάνεται στη διδαχθείσα ύλη και ορίζεται από τον διδάσκοντα, καθώς και αδίδακτο περιορισμένης εκτάσεως πεζό ή ποιητικό κείμενο (ίσης κατά προσέγγιση δυσκολίας με το διδαγμένο), που επιλέγεται με κλήρωση από την τράπεζα θεμάτων, με τις αναγκαίες διευκρινίσεις. Το αδίδακτο κείμενο εντάσσεται γραμματολογικά σε μία από τις ενότητες του οικείου διδακτικού εγχειριδίου (Νέα Αθηναϊκή Σχολή: Η πεζογραφία, Νεότερη Λογοτεχνία: Πρώτη 10ετία του Μεσοπολέμου, Νεότερη Ποίηση, Πεζογραφία: H πεζογραφία του Μεσοπολέμου).
Οι μαθητές καλούνται να απαντήσουν στα παρακάτω τέσσερα (4) θέματα, που μπορεί να αναλύονται σε δύο (2) 4ερωτήσεις το καθένα, από τα οποία δύο (2), και συγκεκριμένα τα υπό τα στοιχεία «α» και «β», προέρχονται από την τράπεζα θεμάτων και συνοδεύουν το αδίδακτο κείμενο, και δύο (2), τα υπό τα στοιχεία «γ» και «δ», ορίζονται από τον διδάσκοντα και αναφέρονται στο διδαγμένο κείμενο. Τα θέματα αφορούν:
α) στην κατανόηση του αδίδακτου λογοτεχνικού κειμένου, στον ερμηνευτικό σχολιασμό παραγράφων ή στίχων του, στην επισήμανση συμβόλων (μυθικών ή άλλων), στην αξιολόγηση στάσεων και αντιλήψεων που εντοπίζονται σε αυτό, στον χαρακτηρισμό των προσώπων που αναφέρονται στο κείμενο και την ένταξή τους στον τόπο και στον χρόνο της αφήγησης κ.λπ.
β) σε παρατηρήσεις επί των εκφραστικών μέσων και τρόπων που εντοπίζονται στο αδίδακτο κείμενο (π.χ. ζητείται από τους μαθητές να εντοπίσουν και να σχολιάσουν μεταφορές, παρομοιώσεις, επαναλήψεις, εικόνες, στοιχεία της γλώσσας, όπως λόγιες, λαϊκές ιδιωματικές ή αντιλυρικές λέξεις κ.λπ.) και στην επαλήθευση μιας κρίσης σχετικής με το κείμενο (το είδος του,τη λογοτεχνική γενιά του δημιουργού ή το λογοτεχνικό ρεύμα στο οποίο ανήκει το κείμενο, το ύφος του, τη δομή του κ.λπ.).
γ) σε γραμματολογικά στοιχεία που προκύπτουν άμεσα ή έμμεσα από το διδαγμένο κείμενο και αφορούν στο είδος του, στον συγγραφέα, στο λογοτεχνικό ρεύμα στο οποίο εντάσσεται το κείμενο, σε στοιχεία της αφήγησης κ.λπ.
δ) στον ερμηνευτικό ή αισθητικό σχολιασμό του διδαγμένου κειμένου (στην κατανόηση του περιεχομένου, στη δομή, στον σχολιασμό φράσεων, στίχων ή παραγράφων, στην ανάπτυξη χωρίων σε μία (1) ή δύο (2) παραγράφους, σε χαρακτηρισμούς προσώπων, σε στάσεις και αντιλήψεις, σε παρατηρήσεις επί των εκφραστικών μέσων και τρόπων, σε απλά υφολογικά στοιχεία κ.λπ.).
Η βαθμολογία κατανέμεται κατά 25% σε κάθε θέμα. Η κατανομή της βαθμολογίας στις ερωτήσεις των θεμάτων μπορεί να διαφοροποιείται ανάλογα με τον βαθμό της δυσκολίας τους και οι βαθμολογικές μονάδες κάθε ερώτησης καθορίζονται κατά τη διατύπωση των θεμάτων και ανακοινώνονται γραπτώς στους μαθητές.
Ιστορία
Οι μαθητές αξιολογούνται στο μάθημα της Ιστορίας της B΄ Τάξης του Ημερησίου Γενικού Λυκείου με συνδυασμό θεμάτων/ερωτήσεων, που ταξινομούνται σε δύο (2) ομάδες:
Ι. Στην ομάδα Α΄ περιλαμβάνονται δύο (2) θέματα που αναλύονται σε επιμέρους ερωτήσεις, με τις οποίες ελέγχονται οι ιστορικές γνώσεις των μαθητών (χρονολογίες, ιστορικές έννοιες, ιστορικά φαινόμενα ή γεγονότα, δράση προσώπων κ.λπ.):
1. Το πρώτο θέμα περιλαμβάνει: α) ερωτήσεις αντικειμενικού τύπου (1.α), που βαθμολογούνται με δέκα (10) μονάδες·β) εξήγηση δύο (2) ή τριών (3) ιστορικών όρων/εννοιών (1.β), που βαθμολογείται με δεκαπέντε (15) μονάδες.
2. Το δεύτερο θέμα περιλαμβάνει δύο ερωτήσεις σύντομης απάντησης (2.α) και (2.β) και βαθμολογείται με είκοσι πέντε (25) μονάδες.
ΙΙ. Στην ομάδα Β΄ περιλαμβάνονται δύο (2) θέματα, που το καθένα μπορεί να αναλύεται σε δύο επιμέρους ερωτήσεις, με τις οποίες ελέγχονται η ικανότητα των μαθητών στη σύνθεση των ιστορικών γνώσεων και η κριτική προσέγγισή τους (ανάλυση ή σύνθεση αιτίων ή συνθηκών, αποτίμηση της δράσης προσώπων, αξιολόγηση αποτελεσμάτων, σύγκριση απόψεων, προέκταση ιστορικών πληροφοριών κ.λπ.). Προς αποφυγήν επικαλύψεων, τα θέματα αυτής της ομάδας επιλέγονται από την εξεταστέα ύλη με τρόπο ώστε να είναι διαφορετικά ως προς το γνωστικό τους περιεχόμενο από τις ερωτήσεις (2.α) και (2.β) της ομάδας Α΄ και βαθμολογούνται αθροιστικά με πενήντα (50) μονάδες. Στην περίπτωση αυτής της ομάδας χρησιμοποιούνται και ερωτήσεις επεξεργασίας ιστορικού υλικού, το οποίο δίνεται στους μαθητές φωτοτυπημένο. Το υλικό αυτό προέρχεται από ιστορικές μαρτυρίες, αρχαιολογικές μελέτες, έργα τέχνης, φωτογραφίες, στατιστικούς πίνακες, χάρτες, διαγράμματα και από όλα εκείνα τα στοιχεία που χρησιμοποιούνται ως ιστορικά τεκμήρια ή ως μέσα άντλησης πληροφοριών για την εξαγωγή ιστορικών συμπερασμάτων.
Η βαθμολογία κάθε ερώτησης των παραπάνω θεμάτων και των δύο (2) ομάδων διαφοροποιείται ανάλογα με τον βαθμό δυσκολίας της. Οι βαθμολογικές μονάδες καθεμιάς καθορίζονται κατά τη διατύπωση των θεμάτων και ανακοινώνονται γραπτώς στους μαθητές.
Τα θέματα της ομάδας Α΄ επιλέγονται από την τράπεζα θεμάτων, ενώ τα θέματα της ομάδας Β΄ ορίζονται από τους διδάσκοντες.

Φιλοσοφία
Για την αξιολόγηση των μαθητών στο μάθημα της Φιλοσοφίας της Β΄ Τάξης του Ημερησίου και της Β΄ Τάξης του Εσπερινού Γενικού Λυκείου δίνονται δύο ομάδες θεμάτων (A΄ και Β΄):
Στην Α΄ ομάδα περιλαμβάνονται δύο (2) θέματα (με ερωτήσεις διαφόρων τύπων), με τα οποία ελέγχεται ο βαθμός κατανόησης της διδαχθείσας ύλης (φιλοσοφικών εννοιών, θεωριών κ.λπ.).
Στη Β΄ ομάδα περιλαμβάνονται δύο (2) θέματα, τα οποία απαιτούν συνδυασμό γνώσεων, επιχειρηματολογία και τεκμηρίωση, και με τα οποία ελέγχεται η ικανότητα του μαθητή για αυτοδύναμη συνθετική και κριτική σκέψη, καθώς και η ικανότητά του για προεκτάσεις σε σύγχρονους προβληματισμούς. Στις ερωτήσεις αυτές ενδείκνυται να δίνονται σύντομα αποσπάσματα φιλοσοφικών ή άλλων κειμένων, εικόνες, πολυτροπικά κείμενα κ.λπ., με στόχο τη διασάφηση και προέκταση φιλοσοφικών θεμάτων που αφορούν στην εξεταστέα ύλη.
Τα παραπάνω θέματα μπορεί να αναλύονται σε δύο (2) ερωτήσεις το καθένα και ορίζονται με τέτοιο τρόπο ώστε να αποφεύγονται επικαλύψεις της ύλης.
Η βαθμολογία κατανέμεται κατά 50% σε κάθε ομάδα θεμάτων. Τα θέματα της ομάδας Α΄ επιλέγονται από την τράπεζα θεμάτων. Τα θέματα της ομάδας Β΄ ορίζονται από τους διδάσκοντες και κριτήρια για την αξιολόγησή τους είναι η εννοιολογική ακρίβεια, η ορθότητα και η εγκυρότητα των επιχειρημάτων, η ευστοχία των παραδειγμάτων, η έκταση και η πρωτοτυπία του κριτικού προβληματισμού που αναπτύσσεται.
Η κατανομή της βαθμολογίας στις ερωτήσεις των θεμάτων μπορεί να διαφοροποιείται ανάλογα με τον βαθμό δυσκολίας τους και οι βαθμολογικές μονάδες καθορίζονται κατά τη διατύπωση των θεμάτων και ανακοινώνονται γραπτώς στους μαθητές.

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ/ ΠΛΑΤΩΝ – ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ: Ενότητα 7η (324d-326e) - Η διδασκαλία της αρετής από την οικογένεια και την κοινωνία

Με την 7η ενότητα ολοκληρώνεται η ύλη (διδακτέα-εξεταστέα) του πλατωνικού διαλόγου "Πρωταγόρας".  Στόχοι της ενότητας είναι:

1. να αντιληφθούν οι μαθητές ότι η κοινωνική συνοχή δεν είναι αυτονόητη, αλλά προϊόν συλλογικών διεργασιών, χρονοβόρων και επίπονων·
2. να συνειδητοποιήσουν ότι η αρετή διδάσκεται από τα πρώτα βήματα του ανθρώπου ως το τέλος της ζωής του, μόνο που η διδασκαλία δεν έχει πάντα την ίδια μορφή και τον ίδιο φορέα·
3. να διερευνήσουν τη σχέση διδασκαλίας και μάθησης·
4. να αποσαφηνίσουν τις έννοιες «παιδεία, αγωγή, εκπαίδευση»·
5. να κατανοήσουν και να αξιολογήσουν τη σχέση παιδείας/εκπαίδευσης και πόλης/κράτους·
6. να προβληματιστούν για την πολιτική λειτουργία της παιδείας/εκπαίδευσης και για την παιδευτική λειτουργία της πολιτικής·
7. να ελέγξουν τη μέθοδο του Πρωταγόρα και να αξιολογήσουν τον λόγο του σε επίπεδο ιδεών και αποτελεσματικότητας.

Στην 7η ενότητα ο Πρωταγόρας αναφέρεται στη μέριμνα των ανθρώπων για την ηθική και πολιτική αγωγή των παιδιών τους. Παρουσιάζει το εκπαιδευτικό σύστημα της Αθήνας εγκωμιαστικά ως πρότυπο παιδείας και αγωγής που υπηρετεί με συνέπεια την πολιτική αγωγή και τον πολιτισμό. Πηγή:  http://www.study4exams.gr/anc_greek/course/view.php?id=82

Στην ανάρτηση αυτή θα βρείτε συμπληρωματικό υλικό που αφορά κυρίως τον έκτο από τους στόχους που περιγράφονται πιο πάνω, τον προβληματισμό δηλαδή για την σχέση της παιδείας με την πολιτική. Ακούστε προσεκτικά το 4λεπτο απόσπασμα μιας ραδιοφωνικής συνέντευξης του Κορνήλιου Καστοριάδη για την εκπαίδευση και απαντήστε στις ερωτήσεις που ακολουθούν. 
Για να γνωρίσετε καλύτερα τον φιλόσοφο μπορείτε να κάνετε κλικ στη διεύθυνση:
 http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%BF%CF%81%CE%BD%CE%AE%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CF%82_%CE%9A%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%B9%CE%AC%CE%B4%CE%B7%CF%82    

• Στην αρχή της συνέντευξής του λέει: "Η εκπαίδευση ενός ανθρώπου, η παιδεία ενός ανθρώπου αρχίζει από την ηλικία μηδέν και φτάνει ως την ηλικία ωμέγα, δηλ. τη στιγμή που θα πεθάνει, συνεχώς διαμορφώνεται αυτός ο άνθρωπος." Μπορούν να συσχετιστούν τα στοιχεία αυτά με τις πληροφορίες της 7ης ενότητας;

• Οι στόχοι της παιδείας στην Αθήνα περιγράφονται από τον Πρωταγόρα: μετάδοση ηθικών αξιών, «εὐκοσμία», ευρυθμία, ευαρμοστία (αρμονία), ευεξία, πολιτική αρετή. Με ποιους τρόπους επιδρούσε η πόλη στην επίτευξη των στόχων αυτών, σύμφωνα με τον Καστοριάδη;

Τα προπύλαια της ακρόπολης της Αθήνας

Άποψη της αρχαίας Αγοράς

Το ιερό και το θέατρο του Διονύσου

• Ο Καστοριάδης επισημαίνει το γεγονός ότι σήμερα η παιδεία έχει διαφορετικούς στόχους. Λέει: "οι εκπαιδευτικοί ασχολούνται με τις επαγγελματικές τους διεκδικήσεις, οι οικογένειες ασχολούνται με το να πάρει το παιδί ένα ‘χαρτί’ και τα παιδιά ασχολούνται με οτιδήποτε άλλο εκτός από την επένδυση των πραγμάτων που μαθαίνουν. Λοιπόν, δεν είναι δυνατόν να υπάρξει εκπαίδευση. Στη Γαλλία αλλάζουν τα εκπαιδευτικά προγράμματα κάθε ένα χρόνο και το σύστημα και τα λοιπά και τα λοιπά… Κάθε υπουργός παιδείας αλλάζει και κάθε χρόνο πάει και χειρότερα το πράγμα, γιατί;"  Οι φορείς της αγωγής στην εποχή μας, ενώ παραμένουν οι ίδιοι (γονείς, δάσκαλοι, πόλη) αντιλαμβάνονται διαφορετικά τον ρόλο τους στην εκπαίδευση. Πού εντοπίζεται η διαφορά τους;   

• Πώς συνδέεται η αρχική φράση του φιλοσόφου «Θα έλεγα πρώτα πρώτα ότι δεν μπορούμε να χωρίσουμε την εκπαίδευση από τη συνολική κοινωνική κατάσταση.»  με την περιγραφή της εκπαίδευσης που επιχειρεί στο τέλος της συνέντευξης: «πηγαίνουμε στο σχολείο για να πάρουμε το καλύτερο δυνατό ‘χαρτί’ που θα μας κάνει μετά να έχουμε το καλύτερο δυνατό επάγγελμα ή να μας κάνει να βγάλουμε τα περισσότερα δυνατά λεφτά.» 

• Ποια εντύπωση σας προκαλούν τα λόγια του Καστοριάδη;

Γι αυτά και για άλλα θα συζητήσουμε την Παρασκευή  που θα ολοκληρώσουμε τα ερμηνευτικά της ενότητας. 

  

Ουσιαστικά Β΄κλίσης -Δευτερόκλιτα επίθετα

Β΄ ΚΛΙΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ

Περιλαμβάνει
Ασυναίρετα	Συνηρημένα	Αττικόκλιτα
Αρσεν. και θηλ. σε –ος: ὁ ἄνθρωπος, ὁ μῦθος, ἡ νῆσος, ἡ ὁδός, ἡ κάμηλος και ουδ. σε –ον: τὸ δῶρον,  τὸ μνημεῖον	Αρσ. και θηλ. σε -ους: ὁ πλοῦς (<πλόος), ὁ νοῦς (<νόος), ὁ περίπλους και ουδ. σε –ουν: τὸ ὀστοῦν (<ὀστέον)	Αρσ. και θηλ. σε –ως: ὁ λεὼς (=λαός), ὁ νεὼς (=ναός), ἡ ἕως (= η αυγή) και ουδ. σε –ων: τὸ ἀνώγεων

Α. Ασυναίρετα

Αρσενικό και θηλυκό			Ουδέτερο
	Ενικός	Πληθυντικός	Ενικός	Πληθυντικός
Ονομ.	-ος	-οι	-ον	-α
Γεν.	-ου	-ων	-ου	-ων
Δοτ.	-ῳ	-οις	-ῳ	-οις
Αιτ.	-ον	-ους	-ον	-α
Κλ.	-ε	-οι	-ον	-α

Ιδιαίτερες Παρατηρήσεις

1. Τα αρσενικά και θηλυκά δευτερόκλιτα έχουν σε όλες τις πτώσεις του ενικού και του πληθυντικού αριθμού ίδιες καταλήξεις: ξεχωρίζουμε το γένος τους από το άρθρο. π.χ. τῷ κινδύνῳ, τῇ καμίνῳ, τὸν πάγον, τὴν τάφρον.

Σημείωση: Η κλητική  κάποιες φορές σχηματίζεται όμοια με την ονομαστική. Π.χ. «ὦ λόγε» και  «ὦ λόγος», «ὦ νῆσε» και «ὦ νῆσος», «ὦ φίλε» και «ὦ φίλος»

Εξαίρεση: Στην κλητική  η λέξη «ὁ θεός» παραμένει «θεός», ενώ το ουσιαστικό «ὁ ἀδελφὸς» ανεβάζει τον τόνο στην προπαραλήγουσα και γίνεται  «ὦ ἄδελφε».

2. Τα ουδέτερα (όχι μόνο της β΄κλίσης, αλλά όλων των πτωτικών) έχουν τρεις πτώσεις (ονομαστική, αιτιατική και κλητική, ενικού και πληθυντικού αριθμού) όμοιες.

3. Η κατάληξη –α των ουδετέρων (όλων των πτωτικών) είναι βραχύχρονη, π.χ. τὰ δῶρα, τὰ μῆλα, αλλά και: ἐκεῖνα, ταῦτα (αντωνυμίες), τὰ γενναῖα (επίθετα), τὰ ποιοῦντα (μετοχές).

Β. Συνηρημένα ουσιαστικά

Τα περισσότερα ουσιαστικά της Β΄κλίσης που το θέμα τους λήγει σε –ο ή σε –ε συναιρούνται σε όλες τις πτώσεις. Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται ενδεικτικά δύο αρσενικά (ένα προπαροξύτονο και ένα παροξύτονο πριν την συναίρεση) καθώς και ένα ουδέτερο.

Ενικός αριθμός
Ον.	ὁ  ἔκρο-ος => ἔκρους	ὁ  θρό-ος=>θροῦς	τὸ ὀστέ-ον=>ὀστοῦν
Γεν.	τοῦ ἐκρό-ου => ἔκρου	τοῦ θρό-ου=> θροῦ	τοῦ ὀστέ-ου=>ὀστοῦ
Δοτ.	τῷ ἐκρό-ῳ=> ἔκρῳ	τῷ θρό-ῳ=> θρῷ	τῷ ὀστέ- ῳ=>ὀστῷ
Αιτ.	τὸν ἔκρο-ον=> ἔκρουν	τὸν θρό-ον=> θροῦν	τὸ ὀστέ-ον=>ὀστοῦν
Κλ.	(ὦ) ἔκρο-ε=> ἔκρου	(ὦ) θρό-ε=>θροῦ	(ὦ) ὀστέ-ον=>ὀστοῦν

Πληθυντικός αριθμός
Ον.	οἱ ἔκρο-οι=> ἔκροι	οἱ θρό-οι=>θροῖ	τὰ  ὀστέ-α =>ὀστᾶ
Γεν.	τῶν ἐκρό-ων=> ἔκρων	τῶν θρό-ων=>θρῶν	τῶν ὀστέ-ων=>ὀστῶν
Δοτ.	τοῖς ἐκρό-οις=> ἔκροις	τοῖς θρό-οις=>θροῖς	τοῖς ὀστέ-οις=>ὀστοῖς
Αιτ.	τοὺς ἐκρό-ους=> ἔκρους	τοὺς θρό-ους=>θροῦς	τὰ ὀστέ-α=> ὀστᾶ
Κλ.	(ὦ) ἔκρο-οι=> ἔκροι	(ὦ) θρό-οι=>θροῖ	(ὦ) ὀστέ-α=> ὀστᾶ

Ιδιαίτερες παρατηρήσεις

1. Οι καταλήξεις των συνηρημένων δευτερόκλιτων ουσιαστικών διαφέρουν από τις καταλήξεις των ασυναίρετων μόνο στην ονομαστική, αιτιατική και κλητική του ενικού. Στις υπόλοιπες πτώσεις εμφανίζονται με τις κανονικές καταλήξεις των β΄κλίτων.

2. Τονίζονται παντού όπου και η ονομαστική (ακόμη και παραβιάζοντας κανόνες τονισμού, π.χ. τοῦ ἐκπλό-ου=>ἔκπλου, αντί τοῦ ἐκπλοῦ, τῶν ἐκπλό-ων=> ἔκπλων, αντί ἐκπλῶν).

Συγκεκριμένα:  α) τα απλά περισπῶνται στη λήγουσα : πλοῦς, πλοῦ, πλῷ κλπ.

β) τα σύνθετα οξύνονται στην παραλήγουσα : πρόχους, πρόχου, πρόχῳ κλπ.

3. Στην ονομαστική, αιτιατική και κλητική πληθυντικού των ουδετέρων το –α της κατάληξης παίρνει περισπωμένη. Αυτό συμβαίνει, επειδή το βραχύχρονο –α (βλ. παραπάνω, παρατήρηση 3) της κατάληξης συναιρέθηκε με το –ε του θέματος και έτσι ως προϊόν συναίρεσης είναι μακρό και μπορεί να περισπάται.

Β. Αττικόκλιτα

1. Έχουν σε όλες τις πτώσεις στην κατάληξή τους –ω.

2. Παίρνουν υπογεγραμμένη, εκτός από τη δοτική ενικού, όπου τα κανονικά δευτερόκλιτα έχουν στην κατάληξη –ι, δηλ. στην ονομαστική (–οι), στη δοτική (-οις) και στην κλητική (-οι) του πληθυντικού.

3. Τονίζονται παντού όπου και όπως η ονομαστική.

4. Ορισμένα σχηματίζουν την αιτιατική του ενικού χωρίς το τελικό –ν της κατάληξης, π.χ. τὴν ἅλω, τὴν ἕω, τὸν Ἂθω, τὸν Μίνω.

5. Έχουν την κλητική ενικού όμοια με την ονομαστική.

Άσκηση: Με βάση τους πιο πάνω κανόνες συμπληρώστε τον πίνακα που ακολουθεί:

Ενικός αριθμός
Ονομ.	ὁ  νεώς	ἡ ἅλως	τὸ ἀνώγεων
Γεν.	τοῦ νεώ	τῆς ἅλω	τοῦ ἀνώγεω
Δοτ.	τῷ νε-	τῇ ἅλ-	τῷ ἀνώγε-
Αιτ.	τὸν νε-	τὴν ἅλ-	τὸ ἀνώγε-
Κλ.	(ὦ) νε-	(ὦ) ἅλ-	(ὦ) ἀνώγε-
Πληθυντικός αριθμός

Ονομ.	οἱ νεῲ	αἱ ἅλ-	τὰ ἀνώγε-
Γεν.	τῶν νε-	τῶν ἅλ-	τῶν ἀνώγε-
Δοτ.	τοῖς νε-	ταῖς ἅλῳς	τοῖς ἀνώγε-
Αιτ.	τοὺς νε-	τὰς ἅλ-	τὰ ἀνώγε-
Κλ.	(ὦ) νε-	(ὦ) ἅλ-	(ὦ) ἀνώγε-

ΔΕΥΤΕΡΟΚΛΙΤΑ ΕΠΙΘΕΤΑ

Διακρίνονται (ανάλογα με τις καταλήξεις και τα γένη) σε:
Ασυναίρετα	Συνηρημένα	Αττικόκλιτα
α) τριγενή και τρικατάληκτα σε–ος, -η (ή –α), -ον: ἀγαθός, -ή, -όν//–γενναῖος, -α, -ον β) τριγενή και δικατάληκτα: αρσ. και θηλ.  σε–ος, και ουδ σε –ον. ὁ, ἡ ἔνδοξος, τὸ ἔνδοξον	α) τριγενή και τρικατάληκτα: χρυσοῦς, χρυσῆ, χρυσοῦν β) τριγενή και δικατάληκτα: ὁ, ἡ εὔνους, τὸ εὔνουν	Δικατάληκτα σε –ως, -ων: ὁ, ἡ ἵλεως, τὸ ἵλεων.

Ιδιαίτερες παρατηρήσεις

Α. Ασυναίρετα:

1. Το θηλυκό των τρικατάληκτων επιθέτων σε -ος: λήγει σε -η, αν πριν από την κατάληξη –ος του αρσενικού υπάρχει σύμφωνο εκτός από το ρ: ἀγαθός, ἀγαθή - πιστός, πιστή. Λήγει σε -α, αν πριν από την κατάληξη –ος του αρσενικού υπάρχει φωνήεν ή ρ: ἅγιος, ἁγία – γενναῖος, γενναία (εκτός ἀπὸ τὸ ὄγδοος, ὀγδόη).

2. στην ονομαστική, γενική και κλητική του πληθυντικού τονίζεται όπου τονίζεται στις αντίστοιχες πτώσεις το αρσενικό: ἡ ἁγία – αἱ ἅγιαι, τῶν ἁγίων, (ὦ) ἅγιαι (όπως οἱ ἅγιοι, τῶν ἁγίων, (ὦ) ἅγιοι).

3. Από τα δευτερόκλιτα επίθετα είναι δικατάληκτα:

I. τα περισσότερα από τα σύνθετα σε -ος: ὁ, ἡ ἄγονος, τὸ ἄγονον - ὁ, ἡ ἀθάνατος, τὸ ἀθάνατον - ὁ, ἡ ἄκαιρος, τὸ ἄκαιρον - ὁ, ἡ ἀξιόμαχος, τὸ ἀξιόμαχον - ὁ, ἡ ἔνδοξος, τὸ ἔνδοξον κ.ά

II. τα απλά επίθετα: αἴθριος, αἰφνίδιος, βάναυσος, βάρβαρος, βάσκανος, βέβηλος, γαμήλιος, δόκιμος, ἕωλος (=παλιός), ἥμερος, ἤρεμος, ἥσυχος, κίβδηλος, λάβρος, λάλος, χέρσος, τιθασός (=εξημερωμένος, ήμερος).

III. μερικά επίθετα σε -ος που χρησιμοποιούνται (στο αρσενικό και το θηλυκό) και ως ουσιαστικά: ὁ, ἡ ἀγωγός, τὸ ἀγωγὸν (=αυτό που οδηγεί, που φέρνει) - ὁ, ἡ βοηθός, τὸ βοηθὸν (=αυτό που βοηθεί) - ὁ, ἡ τιμωρός, τὸ τιμωρὸν - ὁ, ἡ τύραννος, τὸ τύραννον.

Σημείωση: τρικατάληκτα είναι τα παρασύνθετα επίθετα σε -ικος: εὐδαιμονικός, εὐδαιμονική, εὐδαιμονικόν.

Β. Συνηρημένα

1. Τα συνηρημένα δευτερόκλιτα επίθετα σχηματίζονται όπως και τα αντίστοιχα συνηρημένα ουσιαστικά της β΄ και α΄ κλίσης.

2. Δεν έχουν κλητική.

3. Στα τρικατάληκτα συνηρημένα επίθετα σε -οῦς

I. όλες οι πτώσεις και των τριών γενών τονίζονται στη λήγουσα, ακόμη και όταν δεν τονίζεται κανένα από τα φωνήεντα που συναιρούνται: (χρύσεος) χρυσοῦς.

II. σχηματίζουν κανονικά το θηλυκό σε -ῆ (κυανοῦς, κυανῆ - χαλκοῦς, χαλκῆ). Αλλά όταν μπροστά από την κατάληξη -ους του αρσενικού υπάρχει ε ή ρ, τότε η κατάληξη του θηλυκού είναι -ᾶ (κεραμεοῦς, κεραμεᾶ - ἀργυροῦς, ἀργυρᾶ).

III. Σύμφωνα με τα τρικατάληκτα συνηρημένα επίθετα σε -οῦς κλίνονται τα πολλαπλασιαστικά αριθμητικά επίθετα σε – πλοῦς, -πλῆ, -πλοῦν: ἁπλοῦς, ἁπλῆ, ἁπλοῦν.

Παράδειγμα κλίσης

α) Τρικατάληκτα

Ενικός αριθμός
	Αρσ. θ. χρυσεο-	Θηλ. χρυσεα-	Ουδ. χρυσεο-
Ον.	χρυσοῦς	χρυσῆ	χρυσοῦν
Γεν.	χρυσοῦ	χρυσῆς	χρυσοῦ
Δοτ.	χρυσῷ	χρυσῇ	χρυσῷ
Αιτ.	χρυσοῦν	χρυσῆν	χρυσοῦν
Κλ.	---	-----	----

Πληθυντικός αριθμός
Ον.	χρυσοῖ	χρυσαῖ	χρυσᾶ
Γεν.	χρυσῶν	χρυσῶν	χρυσῶν
Δοτ.	χρυσοῖς	χρυσαῖς	χρυσοῖς
Αιτ.	χρυσοῦς	χρυσᾶς	χρυσᾶ
Κλ.	---	---	---

4. Tα δικατάληκτα συνηρημένα επίθετα είναι σύνθετα με δεύτερο συνθετικό τις λέξεις νοῦς, πλοῦς, ῥοῦς, χροῦς (ἄνους, ἄπλους, εὔρους, ἄχρους)·

I. η κατάληξη -οι στην ονομαστική πληθυντικού είναι βραχύχρονη, παρόλο που προέρχεται από συναίρεση: οἱ, αἱ εὖνοι.

II. το -οα της ονομαστικής και της αιτιατικής του πληθυντικού των ουδετέρων μένει ασυναίρετο: τὰ εὔνοα.

III. Στα δικατάληκτα συνηρημένα επίθετα σε -ους όλες οι πτώσεις και των τριών γενών τονίζονται στην παραλήγουσα.

Παράδειγμα κλίσης

β) δικατάληκτα

Ενικός αριθμός
	Αρσ. και θηλ. θ. εὐνοο-	Ουδ. θ. εὐνοο-
Ον.	ὁ, ἡ εὔνους	τὸ εὔνουν
Γεν.	τοῦ, τῆς εὔνου	τοῦ εὔνου
Δοτ.	τῷ, τῇ εὔνῳ	τῷ εὔνῳ
Αιτ.	τὸν, τὴν εὔνουν	τὸ εὔνουν
Κλ.	---	---

Πληθυντικός αριθμός
Ον.	οἱ, αἱ εὖνοι	τὰ εὔνοα
Γεν.	τῶν εὔνων	τῶν εὔνων
Δοτ.	τοῖς, ταῖς εὖνοις	τοῖς εὖνοις
Αιτ.	τοὺς, τὰς εὔνους	τὰ εὔνοα
Κλ.	---	----

 Γ. Αττικόκλιτα

1. Όλα τα αττικόκλιτα είναι δικατάληκτα. Τρικατάληκτο είναι μόνο το επίθετο ὁ πλέως,  ἡ πλέα (κατά την α΄κλιση), τὸ πλέων. Τα σύνθετά του όμως είναι δικατάληκτα: ὁ, ἡ ἔμπλεως, τὸ ἔμπλεων.

2. Στην ονομαστική, αιτιατική και κλητική του πληθυντικού του ουδετέρου, έχουν κατάληξη -α, σύμφωνα με τα ουδέτερα της κοινής β' κλίσης.

Παράδειγμα κλίσης

Ενικός αριθμός
Ον.	ὁ, ἡ ἵλεως	τὸ ἵλεων
Γεν.	τοῦ, τῆς ἵλεω	τοῦ ἵλεω
Δοτ.	τῷ, τῇ ἵλεῳ	τῷ ἵλεῳ
Αιτ.	τὸν, τὴν ἵλεων	τὸ ἵλεων
Κλ.	(ὦ) ἵλεως	(ὦ) ἵλεων

Πληθυντικός αριθμός
Ον.	οἱ, αἱ ἵλεῳ	τὰ ἵλεα
Γεν.	τῶν ἵλεων	τῶν ἵλεων
Δοτ.	τοῖς, ταῖς ἵλεῳς	τοῖς ἵλεῳς
Αιτ.	τοὺς, τὰς ἵλεως	τὰ ἵλεα
Κλ.	(ὦ) ἵλεῳ	τὰ ἵλεα

1. Nα συμπληρώσετε τα κενά, βάζοντας τις λέξεις που βρίσκονται στην παρένθεση στον τύπο που σας ζητείται:

1) Oἱ Θηβαίων ἄνδρες εἰσῆλθον περὶ τὸν πρῶτον………….. ( ὕπνος) ξὺν …………… (ὅπλον, δοτική πληθυντικού) ἐς Πλάταιαν τῆς Βοιωτίας.

2)  Σύνειμι………… ( ἄνθρωπος) σοφοῖς.

3)  Προδότας καλοῦμεν τοὺς τοῖς …………….. ( ἐχθρός) δόντας τήν πόλιν.

4) Τῷ………… ( Δημάρατος)  δῶρον αὕτη ἡ χώρα ἐδόθη ἐκ βασιλέως ἀντὶ τῆς ἐπί τὴν Ἑλλάδα στρατείας.

5) Εἴθε προσδιδοίημεν παντί…………… ( δῶρον) ἔπος ἀγαθόν.

6) Οὗτος ἐκόσμησεν τὸ σκῆπτρον τοῖς πᾶσι…………… (μέταλλον).

7) Καθέζεται ὁ θεὸς ἐν τῷ…………… (θρόνος).

8) ὁ γὰρ τὰ ................ (φοβερός) ἀδικῶν καὶ τὰ...............(ἐπιζήμιος) καὶ τὰ .............. (ἀζήμιος) ἀδικήσειεν ἄν.

9) Δῆμος γὰρ ὁ Πυριλάμπους, τριηραρχῶν εἰς Κύπρον, ἐδεήθη μου προσελθεῖν αὐτῷ, λέγων ὅτι ἔλαβε <μὲν> σύμβολον παρὰ βασιλέως τοῦ μεγάλου φιάλην ...................... (χρυσοῦς).

10) Ἡ τῶν Ἀθηναίων πόλις ........................(ἰσχυρός) ἐστι.

2. Να αναγνωρίσετε τους τύπους των αττικόκλιτων ουσιαστικών και επιθέτων στις παρακάτω προτάσεις:

α) Ἔστιν Ἀντίοχος τῶν παίδων τῶν Ἡρακλέους, γενόμενος ἐκ Μήδας Ἡρακλεῖ τῆς Φύλαντος, καὶ τρίτος Αἴας ὁ Τελαμῶνος, ἐκ δὲ Ἀθηναίων Λεώς.

β) Ἅμα τῇ ἕῳ (= αυγή) οἱ Βοιωτοί παρῆσαν.

γ) Σκότους ἀνάπλεως (= γεμάτα) ἔχει τοὺς ὀφθαλμούς.

δ) Κοινῇ τὰ σώματα διδόντες ἰδίᾳ τὸν ἀγήρων ἔπαινον ἐλάμβανον καὶ τὸν τάφον ἐπισημότατον.

ε) Πολλῶν γὰρ ὑμῖν ἄξιος Τρυγαῖος Ἁθμονεὺς ἐγώ, δεινῶν ἀπαλλάξας πόνων τὸν δημότην καὶ τὸν γεωργικὸν λεών, Ὑπέρβολόν τε παύσας.

στ) Πρὸ τοῦ νεὼ τὸν μὲν Ἀπόλλωνα Λεωχάρης, ὃν δὲ καλοῦσιν Ἀλεξίκακον Κάλαμις ἐποίησε.

 3. Να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω προτάσεις με τον σωστό τύπο του αττικόκλιτου επιθέτου ή ουσιαστικού που δίνεται σε παρένθεση:

α) Τότε στρατεύουσιν ἐς Ἄφιδναν οἱ ................. παῖδες. (Τυνδάρεως)

β) Οἱ θεοί, οἷς ἄν ὦσιν …………… , σημαίνουσι. (ἵλεως)

γ) Οἱ Πελοποννήσιοι ἀναγαγόμενοι (= απέπλευσαν) ἅμα ………… ἔπλεον, ἐπὶ τεσσάρων ταξάμενοι τὰς ναῦς. (ἕως)

δ) Τὴν γοῦν Ἀττικὴν ἐκ τοῦ ἐπὶ πλεῖστον διὰ τὸ ……………… ἀστασίαστον οὖσαν ἄνθρωποι ᾤκουν οἱ αὐτοὶ αἰεί. (λεπτόγεως = άγονος)

ε) Πρὸς τὸν πόλεμον μάλιστα βλέπομεν Λυκοῦργόν τε καὶ ………….. τίθεσθαι τὰ νόμιμα. (Μίνως)

στ) Τῶν Συρακοσίων ἐσβάντων ἐς τὰς ναῦς καὶ παραπλεόντων ἀπὸ …………… ἐς τὴν Μεσσήνην, οἱ Ἀθηναῖοι ἑτέραν ναῦν ἀπολλύουσιν. (κάλως = σκοινί, παλαμάρι)