Σάββατο 30 Νοεμβρίου 2013

Δεκέμβριος, καλό μήνα σε όλους.

Το όνομά του προέρχεται από το λατινικό decem (=δέκα), ο Δεκέμβριος δηλαδή ήταν ο δέκατος μήνας, αφού, όπως έχουμε πει, για τους Ρωμαίους  πρώτος μήνας του χρόνου ήταν ο Μάρτιος.  
Στη διάρκειά του έχουμε τις μικρότερες μέρες και τις μεγαλύτερες νύχτες, ενώ στις 22 Δεκεμβρίου γίνεται η επίσημη έναρξη της εποχής του χειμώνα με το «χειμερινό ηλιοστάσιο»: ο Ήλιος σταματάει την προς νότο κίνησή του, έχοντας φτάσει στο νοτιότερο ύψος του. Μετά τις 22 Δεκεμβρίου, καθώς ο Ήλιος αρχίζει σιγά-σιγά να ανεβαίνει όλο και πιο ψηλά (βόρεια) στον ουρανό, οι μέρες αρχίζουν να μεγαλώνουν. 
Ησυχία και σιωπή χαρακτηρίζουν το φυσικό αλλά και το αστικό τοπίο.

Jeremy Price, Δεκέμβριος


Kay Crain, Χιονισμένο νυχτερινό αστικό τοπίο του Δεκέμβρη
Luigi Loir, Ο Σηκουάνας το Δεκέμβρη
Γι αυτά τα χαρακτηριστικά του είναι από τους αγαπημένους μου, μα πιο πολύ για τα Χριστούγεννα, τη γιορτή που διασώζει ακόμη, έστω και για λόγους καταναλωτισμού,  την ατμόσφαιρα του παραμυθιού.

Καλό μήνα σε όλους!

Πηγή για τα ημερολογιακά: 
http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/2001/12/02122001.pdf


Τρίτη 26 Νοεμβρίου 2013

περιμένοντας τα Χριστούγεννα

Το καλύτερο με τα Χριστούγεννα είναι να τα περιμένεις. Η πιο ατμοσφαιρική μουσική εισαγωγή στο παραμυθένιο κλίμα της γιορτής αυτής είναι, κατά τη γνώμη μου, το Largo από το  Concerto for Piccolo and Strings in C major του Βιβάλντι. Oι εικόνες στο βίντεο που διάλεξα δεν είναι χριστουγεννιάτικες, η μουσική όμως, νομίζω, είναι.

  Ο Αντόνιο Βιβάλντι, Ιταλός συνθέτης από τους δημοφιλέστερους της εποχής του Μπαρόκ, έγραψε πάνω από 500 κονσέρτα. Τα πιο γνωστά είναι οι " Τέσσερις εποχές."
Γελοιογραφία από τον P.L.Ghezzi, Rome (1723)

Κυριακή 24 Νοεμβρίου 2013

Η Ακρόπολη από ψηλά

Ψηφιακή περιήγηση στον Παρθενώνα από ρώσους φωτογράφους, προσφέρει τη δυνατότητα  μιας βόλτας στον Ιερό Βράχο για εκείνους που δεν μπορούν να επισκεφτούν και να δουν το μνημείο. Αλλά και για όλους εμάς που μάλλον δεν θα μπορέσουμε ποτέ να τη δούμε από ελικόπτερο:
όλες τις ώρες, με την ανατολή του ήλιου, με τη δύση, τη νύχτα.
από όλες τις πλευρές
από ύψος 15 μέτρων, 100 και 150 μέτρων.
Ίσως μια άλλη μουσική επιλογή να συνόδευε καλύτερα την εικόνα, από τον χιλιοπαιγμένο Ζορμπά.

Σάββατο 23 Νοεμβρίου 2013

Αρχαία Κατεύθυνσης-αδίδακτο

Με δεδομένη την πεποίθηση ότι στα αρχαία κατεύθυνσης διδαγμένο και αδίδακτο κείμενο μπορούν να αντιμετωπίζονται ενιαία (και όχι μόνο επειδή εξετάζονται ως ένα μάθημα, αλλά και επειδή είναι) κατά τη διδασκαλία ενοτήτων του Πρωταγόρα που αναφέρονται στο μύθο της δημιουργίας των ζωντανών οργανισμών από τους θεούς, επεξεργαστήκαμε στο αδίδακτο μια ενότητα από τα Απομνημονεύματα του Ξενοφώντα με παρόμοιο περιεχόμενο.

Στόχοι: 
  • Η επαγωγική μέθοδος, καθώς και η διαλεκτική και η μαιευτική, για τις οποίες μαθαίνουν στην Εισαγωγή (σχολ. εγχειρίδιο: Αρχαία Ελληνικά Φιλοσοφικός Λόγος, Εισαγωγή σ. 35-37),  να μην αποτελούν απλώς πληροφορίες για απομνημόνευση, αλλά να παρακολουθήσουν οι μαθητές τη μέθοδο του Σωκράτη τη στιγμή που οδηγεί με  ερωτήσεις "τη σκέψη του συνομιλητή του στην εξαγωγή καθολικών συμπερασμάτων"(σχολ. εγχειρ. σ. 37).
  • Να συγκρίνουν τη θεωρία για τη θεϊκή πρόνοια κατά τη δημιουργία του ανθρώπου, όπως παρουσιάζεται στο απόσπασμα του Ξενοφώντα, με  το  μύθο του Πρωταγόρα, προκειμένου να κατανοήσουν καλύτερα τον όρο: τελεολογική εξήγηση της δημιουργίας.
  • Να καταγράψουν και να κρίνουν συλλογισμούς
  Διάρκεια: 4 διδακτικές ώρες
Το κείμενο γράφεται κάθε φορά στον πίνακα με τη "σωστή" σειρά των λέξεων, ενώ τα γραμματικο-συντακτικά εξετάζονται στο επίπεδο της γλωσσικής εξομάλυνσης και όχι ως αυτοσκοπός.

Το κείμενο με τις ενδεικτικές ερωτήσεις:
https://drive.google.com/file/d/0B3ZE08CgiIQSTlphU0ZWdGdSVVU/edit?usp=sharing 

 

Παρασκευή 22 Νοεμβρίου 2013

Κέλομαι σε Γογγύλα

 H Σαπφώ θεωρείται ως η σημαντικότερη λυρική ποιήτρια της αρχαιότητας. Ο Πλάτων  την ονομάζει «σοφή» και «δέκατη Μούσα»,  ο Ιουλιανός και ο Αντίπατρος  «θηλυκό Όμηρο», ενώ ο Οράτιος στη 2η ωδή του μας λέει ότι ακόμα και οι νεκροί στον κάτω κόσμο ακούν τα τραγούδια της με θαυμασμό σε ιερή σιγή.
«Τον καιρό της Σαπφούς», έργο του Τζον Γουίλιαμ Γκόντγουαρντ, Μουσείο J. Paul Getty (1904).
Η ανάρτηση αυτή αφιερώνεται στο Γθ1 και, παιδιά, δεν πειράζει αν δυσκολεύεστε να μεταφράσετε: η ποίησή της είναι γραμμένη στην αιολική διάλεκτο.

 Κέλομαι σε Γογγύλα - 1972

Στίχοι: Σαπφώ  

Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις  


Κέλομαί σε Γογγύλα
πέφανθι λάβοισα μα
γλακτίναν, σέ δηύτε
πόθος τ [έαυτος] αμφιπόταται.
Τάν κάλαν, ά γαρ κατάγωγις
αύτα επτόαισ’ ίδοισαν
έγω δέ χαίρω
καί γάρ αύτα δή
τόδε μέμφεταί σοι Κυπρογένηα.


Μετάφραση Οδυσσέα Ελύτη


Σε φωνάζω Γογγύλα
Φανερώσου πάλι κοντά μου
Το χιτώνα τον άσπρο σαν το γάλα όταν φοράς,
νά 'ξερες τους πόθους που σε τριγυρίζουν
όμορφη, και πώς χαίρομαι που δεν είμαι εγώ,
μα η ίδια η Αφροδίτη που σε μαλώνει.



 

 

Πέμπτη 21 Νοεμβρίου 2013

το τέλος του πελοποννησιακού πολέμου... σε πρώτο πρόσωπο

Οι Αθηναίοι (η Αλεξάνδρα δηλαδή η Άννα, η Αδριάνα και η άλλη Αλεξάνδρα) αφηγούνται το περιστατικό με τον Αλκιβιάδη:
"Βλέποντας ότι ο Λύσανδρος δεν έβγαζε τα πλοία από το λιμάνι και επειδή βράδιαζε πια, πλεύσαμε πίσω στους Αιγός ποταμούς. Ο Λύσανδρος αυτό το συνέχιζε επί τέσσερις μέρες κι εμείς κάθε μέρα ανοιγόμασταν.
Επειδή δεν είχαμε καμία πόλη κοντά για να προμηθευόμαστε τρόφιμα, πηγαίναμε στη Σηστό, δεκαπέντε στάδια μακριά από τα πλοία μας. Ο Αλκιβιάδης, βλέποντας από τα τείχη τις κινήσεις που κάναμε κάθε μέρα, ήρθε με θράσος μετά από τόσον καιρό που ήταν στην εξορία και μας συμβούλεψε να αλλάξουμε μέρος και να αγκυροβολήσουμε στην Σηστό, που είναι και λιμάνι και πόλη και επειδή, άμα ήμασταν εκεί, θα ναυμαχούσαμε όποτε θέλαμε. Ο Τυδέας και ο Μένανδρος όμως, μόλις το άκουσαν θύμωσαν και τον διέταξαν να φύγει. Άλλωστε αυτοί είναι τώρα οι αρχηγοί μας και όχι ο Αλκιβιάδης και ό,τι νομίζουν αυτοί ότι είναι καλύτερο για τους Αθηναίους, θα το κάναμε. Ούτως ή άλλως ο στόλος μας είναι τόσο ισχυρός που κανένας δεν θα μπορέσει ποτέ να τον νικήσει και ειδικά οι άμυαλοι Σπαρτιάτες που μας φοβούνται και δεν ανοίγονται για ναυμαχία. Έτσι ο Αλκιβιάδης έφυγε."

Ο Μιχάλης και ο Γιάννης, υποδυόμενοι τον Αλκιβιάδη, παρουσιάζουν τη δική του εκδοχή: 
"Βλέποντας από το σπίτι μου και τα δυο αντίπαλα στρατόπεδα, ανησύχησα για τους συμπατριώτες μου. Έχουν αγκυροβολήσει σε παραλία και κοντά τους δεν βρίσκεται καμία πόλη. Τους βλέπω να περπατούν δεκαπέντε στάδια από τα πλοία, για να πάρουν τρόφιμα από τη Σηστό, αφήνοντας τα πλοία αφύλαχτα. Από την άλλη οι Σπαρτιάτες είναι στην Λάμψακο, λιμάνι και πόλη, και έχουν τα πάντα. Κατέβηκα λοιπόν στους Αθηναίους και τους είπα ότι δεν διάλεξαν καλό σημείο. Τους συμβούλεψα να πάνε στην Σηστό, που είναι και λιμάνι και πόλη. Θα έχουν ό,τι χρειάζονται και θα μπορούν να ναυμαχήσουν όποτε θέλουν. Τότε ο Τυδέας και ο Μέναδρος μου είπαν να φύγω από κει, γιατί αυτοί ήταν οι στρατηγοί και όχι εγώ. 

Η ομάδα των δημοσιογράφων (η Τζέσικα, η Τζένη, η Μαρία και ο Ρεντόν) που παρακολουθεί από κοντά τα γεγονότα μας ενημερώνει για τις τελευταίες εξελίξεις:
"Κυρίες και κύριοι, σας μεταδίδουμε σε ζωντανή σύνδεση τα νεώτερα του πολέμου. Οι Αθηναίοι, μόλις ξημέρωσε, παρατάχτηκαν με μέτωπο προς το λιμάνι της Λαμψάκου, έτοιμοι για ναυμαχία. Ο Λύσανδρος όμως, με την εξυπνάδα του και την πονηριά του, δεν έβγαλε τα πλοία του από το λιμάνι. Οι Αθηναίοι περίμεναν περίμεναν και όταν βράδιασε πια γύρισαν στους Αιγός ποταμούς. Ο Λύσανδρος έστειλε τα πιο γρήγορα πλοία του να παρακολουθήσουν τους Αθηναίους, για να δουν τι κάνουν όταν κατεβαίνουν από τα πλοία και μετά να γυρίσουν και να του τα πουν με κάθε λεπτομέρεια. Αυτό που μας τράβηξε την προσοχή ήταν ότι ο Λύσανδρος τους δικούς του στρατιώτες δεν τους άφηνε να κατεβούν από τα πλοία, μέχρι να γυρίσουν οι άλλοι.
Ο Αλκιβιάδης που έβλεπε τα πάντα από τα τείχη, αποφάσισε να βοηθήσει του Αθηναίους. Πήγε και τους είπε πως στους Αιγός ποταμούς ούτε τα πλοία είναι προστατευμένα ούτε τρόφιμα έχουν. Τους συμβούλεψε να πάνε στην Σηστό, που είναι πόλη και έχει και λιμάνι. Οι στρατηγοί των Αθηναίων όμως απέρριψαν τη συμβουλή του και τον έδιωξαν, για να δούμε τι θα γίνει στη συνέχεια."

Ο Λύσανδρος (τον υποδύονται εναλλάξ ο Βαλάντης και ο Μανόλης)
Επιτεθήκαμε στην Λάμψακο και την κυριέψαμε με έφοδο και οι στρατιώτες μου την λεηλάτησαν γιατί ήταν πλούσια σε τρόφιμα και γεμάτη εφόδια. Όλοι οι πολίτες αφέθηκαν ελεύθεροι μετά από διαταγή μου.
Στο μεταξύ οι Αθηναίοι έπλεαν από κοντά στον Ελεoύντα της Χερσονήσου με 180 πλοία. Εκεί λοιπόν ενώ έτρωγαν τους ήρθε η είδηση για την Λάμψακο και αμέσως ανοίχτηκαν για την Σηστό και από εκεί έπλευσαν αμέσως για τους Αιγούς ποταμούς απέναντι από την Λάμψακο. Σε εκείνο το σημείο μας χώριζε με τους Αθηναίους ο Ελλήσποντος δηλαδή 15 στάδια.
 Εγώ την επόμενη νύχτα αφού ξημέρωσε έδωσα σήμα στους ναύτες αφού φάνε, να μπούνε στα πλοία, προετοίμασα τα πάντα για ναυμαχία, αλλά  τους προειδοποίησα όλους να μην κουνηθούν από την θέση τους, ούτε να ανοιχτούν στην θάλασσα.
Οι Αθηναίοι με την ανατολή του ηλίου παρατάχτηκαν στα πλοία στη Λάμψακο για ναυμαχία. Εγώ όμως δεν έβγαλα τα πλοία από το λιμάνι και όταν βράδιασε οι Αθηναίοι αναγκάστηκαν να αποπλεύσουν πάλι προς τους Αιγός ποταμούς. Τότε διέταξα τους στρατιώτες με τα πιο γρήγορα πλοία μου, να ακολουθήσουν τους Αθηναίους και όταν αυτοί αγκυροβολήσουν, να παρακολουθήσουν κάθε τους βήμα. Μετά να γυρίσουν πίσω και να μου πουν ότι είδαν.  Τους είπα να μη γυρίσουν αν δεν ολοκληρώσουν την αποστολή που τους ανέθεσα. Αυτό γινόταν επί 4 ημέρες.
Την πέμπτη μέρα που έπλεαν οι Αθηναίοι εναντίον μας, είπα στους στρατιώτες που τους παρακολουθούσαν μόλις τους δουν να έχουν κατέβει από τα πλοία και να έχουν διασκορπιστεί, να επιστρέψουν γρήγορα και μόλις φτάσουν στην μέση του Ελλήσποντου να σηκώσουν μία ασπίδα.

Οι Σπαρτιάτες (Ματθαίος, Κώστας, Νίκος, Δημήτρης)
 Κυριέψαμε τη Λάμψακο με έφοδο και χωρίς δυσκολία. Οι στρατιώτες μας αρπάζουν προμήθειες, στις οποίες η Λάμψακος ήταν πλούσια, και αγκυροβολούμε στο καλά προστατευμένο λιμάνι. Μόλις τα νέα διαδόθηκαν, την επόμενη μέρα αντιληφθήκαμε την παρουσία των Αθηναίων στους Αιγούς ποταμούς και ο Λύσανδρος μας διέταξε, πριν ξημερώσει, να προγευματίσουμε, να επιβιβαστούμε στα πλοία, να τα προετοιμάσουμε σαν να ήταν για ναυμαχία τοποθετώντας τα παραπετάσματα και να παραμείνουμε στις παρατάξεις μας χωρίς να ανοιχτούμε στην θάλασσα.  Οι Αθηναίοι ανοίγονταν κάθε ξημέρωμα και γυρνούσαν στους Αιγός ποταμούς μόλις νύχτωνε, ενώ εμείς τους παρακολουθούσαμε με τα γρηγορότερα πλοία, επί 4 μέρες. Όταν όμως έφτασε η πέμπτη μέρα που έπλεαν οι Αθηναίοι εναντίον μας, ο Λύσανδρος, είπε σε εμάς που κατασκοπεύαμε τους Αθηναίους, μόλις τους δούμε να σκορπίζονται στην Χερσόνησο, για να εφοδιαστούν, να γυρίσουμε στην μέση της διαδρομής και να σηκώσουμε ψηλά μία ασπίδα. Και έτσι έγινε.
 Ο Λύσανδρος μας έδωσε άμεση εντολή και επιτεθήκαμε στα πλοία των Αθηναίων. Ο Κόνων αντιλαμβάνεται την παρουσία μας, αλλά μάταια προσπαθεί να μαζέψει αρκετούς ναύτες για να μας αντιμετωπίσουν, έτσι καταλάβαμε τα πλοία και αιχμαλωτίσαμε τους περισσότερους Αθηναίους στην στεριά, έτσι αδύναμοι και απροστάτευτοι που ήταν. Παρ’ όλα αυτά ο Κόνων διέφυγε στην Κύπρο με μερικά πλοία και μας πήρε τα πανιά που αφήσαμε στην Αβαρνίδα, φοβούμενος ότι θα τον ακολουθούσαμε. Αφήσαμε την Πάραλο να γυρίσει στην Αθήνα και να ανακοινώσει τα ευχάριστα νέα, για εμάς τουλάχιστον.


Το τραγικό τέλος της αθηναϊκής ναυτικής υπερδύναμης γίνεται γνωστό στην πολιορκημένη Αθήνα. Αφηγούνται οι Αθηναίοι:
Όταν έφτασε η Πάραλος στην Αθήνα τη νύχτα και ανήγγειλε τα γεγονότα, τότε νιώσαμε ότι πλέον δεν είχαμε καμιά ελπίδα να σωθούμε. Αυτή η τρομερή είδηση που συγκλόνισε όλους τους Αθηναίους διαδιδόταν από τον έναν στον άλλο μέσα από τα μακρά τείχη από τον Πειραιά μέχρι την Αθήνα. Εκείνη την νύχτα κανείς δεν κοιμήθηκε. Πώς θα μπορούσαμε να κοιμηθούμε μετά από το κακό που μας βρήκε; Όλοι πενθούσαμε για τους νεκρούς, αλλά και πιο πολύ για τον εαυτό μας. Ξέραμε πως δεν υπάρχει ελπίδα να σωθούμε και ξέραμε πως οι Σπαρτιάτες θα μας κάνουν ό,τι κάναμε στους κατοίκους της Μήλου και της Ιστιαίας και της Σκιώνης και της Τορώνης και σε τόσους άλλους Έλληνες.
Όμως δεν θα μας πάρει από κάτω. Θα παλέψουμε και θα προσπαθήσουμε μέχρι τέλους, κι ας ξέρουμε ότι δεν υπάρχει περίπτωση να νικήσουμε. Έχουμε τη δημοκρατία μας. Την επόμενη μέρα η εκκλησία του δήμου λειτούργησε και αποφασίσαμε να φράξουμε τα λιμάνια, εκτός από ένα, να επιδιορθώσουμε τα τείχη, να εγκαταστήσουμε φρουρές και να προετοιμάσουμε την πόλη για τη στενή πολιορκία που θα ακολουθούσε.  






 

Σάββατο 16 Νοεμβρίου 2013

Η ζωγραφική του Martin Beaupré

Ο Martin Beaupré είναι καναδός ζωγράφος γεννημένος στο Κεμπέκ το 1961. Ζωγραφίζει κυρίως με λάδι, ενώ χρησιμοποιεί και άλλα υλικά, όπως άμμο, κρύσταλα Swarovski, μελάνι. Εμπνευσμένος από τα ταξίδια του στην Ασία, και ιδιαίτερα στην Ταϊλάνδη και την Ιαπωνία, αγαπά να ζωγραφίζει ανθισμένες κερασιές, βουνά, γκέισες και μοναχούς. Ο μινιμαλιστικός του τρόπος και η χρήση του χρώματος δημιουργούν έργα ποιητικά που αποπνέουν ένα υπέροχο αίσθημα εσωτερικής αρμονίας και ηρεμίας.

S'imprégner de toute la beauté du monde

Οι πίνακές του συνδυάζουν τον δυναμισμό και την ενέργεια με τη γαλήνη και το μυστικισμό.
Prolonger chaque geste jusqu'à cet instant de parfaite harmonie
Με ελάχιστα μέσα το μέγιστο αποτέλεσμα. Ποίηση ζωγραφική.

Περισσότερες πληροφορίες αλλά και πίνακες στο

η γιορτή μας για το Πολυτεχνείο

Δυο μέρες νωρίτερα γιορτάσαμε φέτος την επέτειο του Πολυτεχνείου. Οι μαθητές μας με τη βοήθεια της φιλολόγου Αλεξίας Τσολαϊδου έφτιαξαν μια όμορφη γιορτή που κατάφερε πέρα ως πέρα να μας συγκινήσει και κυρίως να μας θυμίσει.

Τάσου Λειβαδίτη: Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος 


 Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί. Η μουσική του Γιάννη Μαρκόπουλου, οι στίχοι του Γιώργου Σκούρτη. Ο Νίκος Ξυλούρης και Μαρία Δημητριάδη τραγούδησαν την πρώτη εκτέλεση του σπουδαίου τραγουδιού στα 1972. Το πόσο διαχρονικό είναι θυμίζει εδώ η χορωδία μας με την κ. Τσολαϊδου.


Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί
τις πόρτες σπάσαν οι οχτροί
κι εμείς γελούσαμε στις γειτονιές
την πρώτη μέρα

Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί
αδέρφια πήραν οι οχτροί
κι εμείς κοιτούσαμε τις κοπελιές
την άλλη μέρα

Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί
φωτιά μας ρίξαν οι οχτροί
κι εμείς φωνάζαμε στα σκοτεινά
την τρίτη μέρα

Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί
σπαθιά κρατούσαν οι οχτροί
κι εμείς τα πήραμε για φυλαχτά
την άλλη μέρα

Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί
μοιράσαν δώρα οι οχτροί
κι εμείς γελούσαμε σαν τα παιδιά
την πέμπτη μέρα

Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί
κρατούσαν δίκιο οι οχτροί
κι εμείς φωνάζαμε ζήτω και γεια
σαν κάθε μέρα




Δευτέρα 11 Νοεμβρίου 2013

Αξιολόγηση περίληψης και έκθεσης


Νεοελληνική Γλώσσα

Για την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους μαθητές σε φωτοαντίγραφο απόσπασμα κειμένου (δοκιμιακού, λογοτεχνικού, άρθρου κτλ.) μιας έως δύο σελίδων από βιβλίο, εφημερίδα ή περιοδικό (ή κατασκευασμένο για το σκοπό της αξιολόγησης) που αναφέρεται σε κοινωνικά, πολιτικά, πολιτιστικά, επιστημονικά ή άλλα θέματα της καθημερινής ζωής και έχει νοηματική πληρότητα. Tο κείμενο αυτό ανταποκρίνεται στην αντιληπτική ικανότητα των μαθητών και σχετίζεται άμεσα ή έμμεσα με θεματικούς κύκλους οικείους στους μαθητές από τη σχολική διδασκαλία. Οι μαθητές καλούνται:
α) Να δώσουν μια σύντομη περίληψη του κειμένου αυτού, της οποίας η έκταση καθορίζεται ανάλογα με την έκταση και το νόημα του κειμένου.
β) Να απαντήσουν σε ερωτήσεις, με τις οποίες ελέγχονται:
i. η κατανόηση του κειμένου (ιδεολογικά σημεία του κειμένου, επιχειρήματα συγγραφέα, προβλήματα που θέτει, κτλ.)
ii. η οργάνωση του λόγου (διάρθρωση, δομή διαίρεση και τιτλοφόρηση ενοτήτων, συνοχή, ενότητα, συλλογιστική, κτλ.)
iii. τα σημασιολογικά στοιχεία (σημασία λέξεων, συνώνυμα-αντώνυμα, κατασκευή φράσεων ή παραγράφων με ορισμένες λέξεις, αντικατάσταση λέξεων ή φράσεων κτλ.).
iv. η ικανότητά τους να αναγνωρίζουν τη λειτουργία των μορφοσυντακτικών δομών, καθώς και να χειρίζονται αυτές τις δομές, ανάλογα με τους επικοινωνιακούς στόχους του κειμένου.
γ) Να συντάξουν ένα κείμενο, ενταγμένο σε επικοινωνιακό πλαίσιο, με το οποίο κρίνουν ή σχολιάζουν κάποια σημεία του κειμένου ή αναπτύσσουν προσωπικές απόψεις, παίρνοντας αφορμή από το κείμενο. Η έκταση της ανάπτυξης αυτής καθορίζεται κατά προσέγγιση, χωρίς να υπερβαίνει τις 600 λέξεις.
Το πρώτο θέμα βαθμολογείται με 25 μονάδες, το δεύτερο θέμα βαθμολογείται με 35 μονάδες, οι οποίες κατανέμονται σε επιμέρους ερωτήσεις, ενώ το τρίτο θέμα βαθμολογείται με 40 μονάδες(τροποποίηση με το Π.Δ. 12/2009(ΦΕΚ 22 Α), άρθρο 1 παράγρ. 4). Κατά τη βαθμολόγηση όλων των θεμάτων λαμβάνεται υπόψη η ορθογραφία, η δομή του κειμένου, ο λεξιλογικός πλούτος, η ακρίβεια και η ορθότητα της διατύπωσης καθώς και το περιεχόμενο.

  1. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ (25 μονάδες).
Η περίληψη δεν είναι ξεχωριστό γραμματειακό είδος αλλά ένας τρόπος συνοπτικής απόδοσης προϋπάρχοντος κειμένου δια της οποίας επιδιώκεται:
α) Η κατανόηση του κειμένου.
β) Η πληροφόρηση των άλλων με λιτό και σαφή τρόπο για το περιεχόμενο του κειμένου.
γ) Η διάκριση του αναγκαίου από το περιττό τόσο στο περιεχόμενο όσο και στη γλώσσα του κειμένου.
δ) Η δόμηση ενός νέου κειμένου με συνοχή και συνεκτικότητα.
'Αρα η αξιολόγηση της περίληψης στις εξετάσεις του Ενιαίου Λυκείου είναι σκόπιμο να συνεξετάσει τρεις παραμέτρους:
α) το περιεχόμενο της περίληψης
β) τη γλώσσα και το ύφος
γ) τη δομή του περιληπτικού κειμένου.
1. Το περιεχόμενο της περίληψης (0-12μονάδες)

Θετικά στοιχεία θεωρούνται:
·         Η σύλληψη του νοηματικού κέντρου του κειμένου.
·         Η επιλογή των σημαντικών ιδεών-πληροφοριών του κειμένου.
·         Η πληρότητα κατανόησης του κειμένου.
Αδυναμίες στο περιεχόμενο θεωρούνται:
·         Αδυναμία κατανόησης ή απόκλιση από το νοηματικό κέντρο του κειμένου.
·         Επιλογή δευτερευουσών ιδεών-πληροφοριών σε βάρος των κύριων-σημαντικών.
·         Η ατελής (μερική) κατανόηση του κειμένου.
 
2. Η γλώσσα και το ύφος της περίληψης (έκφραση) (0-8 μονάδες)

Θετικά στοιχεία θεωρούνται:
·         Η χρήση του κατάλληλου ύφους για τη συγκεκριμένη μορφή κειμένου
(πληροφοριακό ύφος).
·         Η ικανότητα πύκνωσης του κειμένου μέσα από διάφορες τεχνικές (γενίκευση,
αναδιατύπωση κτλ.).
·         Η ορθή χρήση της γλώσσας στο επίπεδο της ορθογραφίας, της στίξης, της σύνταξης
και του λεξιλογίου.
Αδυναμίες στη γλώσσα και το ύφος θεωρούνται:
·         Η αξιολόγηση με την άσκηση άμεσης ή έμμεσης κριτικής-σχολιασμού στις ιδέες-πληροφορίες του κειμένου.
·         Η αυτούσια-στείρα μεταφορά λέξεων και φράσεων του αρχικού κειμένου στη περίληψη.
·         Οι αποκλίσεις από τους κανόνες της Νεοελληνικής Γραμματικής και του Συντακτικού της νέας ελληνικής στην ορθογραφία, στη στίξη, στη σύνταξη και το λεξιλόγιο (επαναλήψεις, ασάφειες, έλλειψη ακριβολογίας κτλ.).

3. Η δομή του περιληπτικού κειμένου (0-5 μονάδες).

Θετικά στοιχεία θεωρούνται:
·         Η ικανότητα παρακολούθησης ή αναδιοργάνωσης της δομής του αρχικού κειμένου και η παρουσίαση με λογική ακολουθία των βασικών ιδεών.
·         Η σύνταξη ενός κειμένου με ομαλή ροή και συνοχή.
·         Η επιτυχής χρήση των διαρθρωτικών λέξεων ή φράσεων.
Αδυναμίες στη δομή θεωρούνται:
·         Η τυποποιημένη μεταφορά της πορείας του αρχικού κειμένου που οδηγεί σε μακροσκελή περίληψη.
·         Η άτακτη παράθεση των ιδεών-πληροφοριών του κειμένου.
·         Η έλλειψη συνοχής και αλληλουχίας μεταξύ των μερών-προτάσεων της περίληψης.

4. Γενική θεώρηση
Η προσπάθεια για αξιολόγηση της περίληψης με την αναλυτική μέθοδο και την πρόσθεση των επιμέρους βαθμών δεν είναι αρκετή. Χρειάζεται μια συνολική θεώρηση του γραπτού πριν την τελική βαθμολογία. 'Αλλωστε περιεχόμενο, μορφή (έκφραση) και δομή ουσιαστικά δεν διαχωρίζονται. Στη συνολική θεώρηση της περίληψης θα συνεκτιμηθούν για την τελική βαθμολογία όλα τα κριτήρια από την πρωτοτυπία στη συγκρότηση και το ύφος έως την εικόνα του γραπτού (καθαρογραμμένο κείμενο, ευανάγνωστη γραφή).
Συμπληρωματικές διευκρινίσεις
1. Η έκταση της περίληψης εξαρτάται από το είδος, το μέγεθος και τη δομή του δοθέντος κειμένου. Γι' αυτό καθορίζεται κάθε φορά η ποσότητα της περίληψης σε λέξεις (π.χ. 90-120 λέξεις) ώστε να υπάρχει ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο θα κινηθεί το κείμενο της περίληψης. Αυτό δε σημαίνει την αυστηρή καταμέτρηση των λέξεων από το βαθμολογητή αλλά την αξιολόγηση της ικανότητας του μαθητή να πυκνώσει-περιορίσει το κείμενό του σε συγκεκριμένα πλαίσια. (Ως υπέρβαση αυτών των ορίων θεωρείται η γραφή μιας περίληψης με είκοσι (20) περίπου λέξεις περισσότερες). Ακόμα η περίληψη μπορεί να γραφεί ως μία ενιαία παράγραφος ή να χωριστεί σε παραγράφους ανάλογα με το μέγεθος και το είδος του κειμένου.
2. Η περίληψη στα πλαίσια της Έκθεσης-Έκφρασης γράφεται για συγκεκριμένο σκοπό και έχει πάντα αποδέκτη. Γι' αυτό είναι καλό να αποφεύγεται η τυποποιημένη εκφώνηση "Να γράψετε την περίληψη του κειμένου" και να υιοθετούνται πιο αναλυτικές διατυπώσεις ενταγμένες σε επικοινωνιακό πλαίσιο  (παράδειγμα: σε κυριακάτικη εφημερίδα δημοσιεύτηκε το παραπάνω άρθρο. Να ενημερώσετε την τάξη σας για το περιεχόμενό του γράφοντας μια περίληψη 100 λέξεων).
3. Η περίληψη στα πλαίσια του μαθήματος της Έκθεσης-Έκφρασης έχει πληροφοριακό χαρακτήρα οπότε η εισαγωγή της είναι προτιμότερο να ξεκινά με αναφορά στο συγγραφέα ή στο κείμενο, όπως προτείνεται στο βιβλίο Έκθεση-Έκφραση Β΄ Λυκείου σελ. 264. Μια εισαγωγή κατευθείαν από τις ιδέες-πληροφορίες του κειμένου είναι και αυτή αποδεκτή με τη λογική ότι ο μαθητής ταυτίζεται με το συγγραφέα του κειμένου ο οποίος επιχειρεί να πυκνώσει το κείμενό του.
Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Οδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων στο Ενιαίο Λύκειο,  σ.123-125.


 2. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ(40 Μονάδες)

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΓΙΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Το πρώτο πράγμα που πρέπει να προσέξει ο διορθωτής με την προσεκτική ανάγνωση του γραπτού δοκιμίου είναι αν ο μαθητής κατανόησε σωστά όλες τις απαιτήσεις του θέματος και αν ανταποκρίνεται σ' αυτές. Γραπτά που δείχνουν ολοφάνερα ότι η σκέψη του μαθητή κινείται έξω από το θέμα βαθμολογούνται από 0-12,5.
Γενικά στα γραπτά ο διορθωτής πρέπει να προσέξει:

Α) Το περιεχόμενο, δηλ. το σύνολο των οργανωμένων σκέψεων που διατυπώνει ο μαθητής πάνω στο δεδομένο πρόβλημα.
Θετικά στοιχεία θεωρούνται:
  1. Η ξεκάθαρη θέση που παίρνει ο μαθητής απέναντι στο πρόβλημα, η προσωπική του άποψη που μπορεί να είναι και αντίθετη με τις ως τώρα γνωστές και παραδεκτές απόψεις, αρκεί να είναι τεκμηριωμένη. Ο βαθμολογητής δεν πρέπει να επηρεάζεται από την προσωπική του άποψη.
  2. Το είδος των γνώσεων-σκέψεων, που χρησιμοποιεί ο μαθητής, για να στηρίξει τη θέση του, και μαζί η κριτική του ικανότητα και η ορθότητα επιλογής των προσφορότερων γνώσεων. Ο βαθμολογητής δηλαδή πρέπει να προσέξει: αν οι γνώσεις είναι αφομοιωμένες και αποτελούν κτήμα του μαθητή· αν ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του θέματος κι έχουν λειτουργική σχέση μ' αυτό· αν βασίζονται στα ουσιαστικά γνωρίσματα των δεδομένων εννοιών.
  3. Ο τρόπος που οργανώνει τις σκέψεις του· η ικανότητά του να τους δίνει μορφή λογικών επιχειρημάτων με αποδεικτική δύναμη και αξία.
  4. Ο πλούτος και η ορθότητα των επιχειρημάτων που χρησιμοποιεί για να δικαιολογήσει τις απόψεις του.
  5. Η ανάπτυξη όλων των θεματικών κέντρων.
  6. Ο βαθμός επίτευξης του στόχου που επιδιώκει με το παραγόμενο κείμενο.
  7. Η ελευθερία, η ευρύτητα, η άνεση και η σοβαρότητα της σκέψης· η έλλειψη προκατάληψης και εριστικής διάθεσης.
  • Τα στοιχεία αυτά ως σύνολο έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα και βαθμολογούνται από (0-20).

Σφάλματα για το περιεχόμενο θεωρούνται:
  1. Η προβολή μιας φανερά παράλογης ή ακαθόριστης θέσης.
  2. Η μη λογική "στήριξη" μιας ορθής θέσης.
  3. Η φτωχή και περιορισμένη επιχειρηματολογία.
  4. Η απλή παράθεση ξένων, αναφομοίωτων γνώσεων.
  5. Ο περιττός φόρτος ιστορικών και άλλων παραδειγμάτων.
  6. Η αναπλήρωση της έλλειψης επιχειρημάτων με παραγγέλματα, συμβουλές, ρητά, γνώμες στοχαστών. Των στοιχείων αυτών είναι αποδεκτή η μετρημένη χρήση και μάλιστα όταν έρχονται σε ενίσχυση των λογικών επιχειρημάτων.
  7. Τα παρείσακτα στοιχεία που δεν περιέχονται στις απαιτήσεις του θέματος.
  8. Τα γενικά και αυθαίρετα συμπεράσματα.
  9. Η ανάπτυξη δευτερευόντων σε σημασία σημείων σε βάρος των πρωτευόντων.
  10. Ιδιαίτερη βαρύτητα έχει η αδυναμία του μαθητή να δει την ουσία του προβλήματος και η κίνηση της σκέψης του στην περιφέρεια του θέματος.
Β) Τη δομή/διάρθρωση των σκέψεων που καθορίζουν το σχέδιο και την οικονομία του κειμένου.
Θετικά στοιχεία θεωρούνται:
  1. Η λογική διάταξη των σκέψεων, η οργανική και αρμονική σύνδεση μεταξύ τους, έτσι που να βγαίνει η μια μέσα από την άλλη κατά λογική ακολουθία και ακόμη η συγκρότηση των σκέψεων σε πειστικά επιχειρήματα(βλέπε και Έκφραση έκθεση Γ Λυκείου, σελ 288).
  2. Η ορθή κατάταξη των επιχειρημάτων σε κλιμακωτή μορφή.
  3. Η προοδευτική αποκάλυψη και δικαιολόγηση της προσωπικής θέσης.
  4. Η φυσική και αβίαστη κατάληξη σ' ένα λογικό συμπέρασμα.
  5. Η ανεξαρτησία από προκαθορισμένα γενικά πρότυπα (καλούπια) και η πρωτοτυπία.
  6. Η ένταξη του παραγόμενου λόγου στο ζητούμενο επικοινωνιακό πλαίσιο.
·         Τα στοιχεία αυτά βαθμολογούνται σαν σύνολο από 0-8.
Σφάλματα στη διάρθρωση των σκέψεων θεωρούνται:
  1. Η έλλειψη καθορισμένης πορείας και η άτακτη παράθεση των σκέψεων.
  2. Η έλλειψη ενότητας είτε ανάμεσα στα μέρη (πρόλογο, κύριο θέμα, επίλογο) είτε ανάμεσα στις επιμέρους σκέψεις και επιχειρήματα.
  3. Η κυκλική πορεία στην ανάπτυξη, που δεν προωθεί τη σκέψη με νέες εμπνεύσεις, αλλά την επαναφέρει στο σημείο αφετηρίας με επαναλήψεις.
Γ) Την έκφραση ή μορφή. Αυτή αποτελεί το είδος, την ποιότητα του λόγου, που χρησιμοποιεί ο μαθητής, για να διαρθρώσει και να παρουσιάσει το σύνολο των σκέψεών του.
Θετικά στοιχεία θεωρούνται:
  1. Η ακρίβεια της διατύπωσης, η σαφήνεια και η καθαρότητα, η μετρημένη χρήση των εκφραστικών τρόπων.
  2. Η επιλογή της κατάλληλης γλωσσικής ποικιλίας ανάλογα με το είδος του παραγόμενου κειμένου.
  3. Η ομοιομορφία του λόγου σ' ολόκληρη την έκθεση, που δείχνει ότι οι διατυπωμένες σκέψεις είναι προσωπικό κτήμα του μαθητή.
  4. Ο λογικός, λεκτικός και εκφραστικός πλούτος.
  5. Η τήρηση των μορφοσυντακτικών κανόνων.
  6.  Η ορθογραφία και η σωστή χρήση των σημείων στίξης.
  • Τα στοιχεία μορφής στο σύνολο βαθμολογούνται από 0-12.

Σφάλματα στην έκφραση θεωρούνται:
  1. Η εκφραστική ανακρίβεια, η ασάφεια και αοριστία, το σκοτεινό ύφος και o επιφανειακός εκφραστικός πλούτος (βερμπαλισμός, κενολογία).
  2. Ο ιστορισμός, ο ρητορισμός, ο λογοτεχνισμός, η φλυαρία, η ωραιολογία.
  3. Η εκφραστική ανομοιομορφία.
  4. Η εκφραστική δυσκαμψία και φτώχεια, που συχνά συνοδεύεται από τη μονότονη επανάληψη λέξεων και εκφράσεων.
  5. Η απεραντολογία με τις φορτικές επαναλήψεις νοημάτων.
  6. Η ανάμειξη της δημοτικής και της καθαρεύουσας.
  7. Τα γραμματικά και συντακτικά λάθη. Η επισήμανσή τους πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τους κανόνες που περιέχουν τα σχολικά εγχειρίδια (Νεοελληνική Γραμματική, Συντακτικό της νέας ελληνικής).
Θεώρηση του συνόλου
Η προσπάθεια για αξιολόγηση της παραγωγής κειμένου με την πρόσθεση των επιμέρους βαθμών μπορεί να μην ανταποκρίνεται στο αίτημα για δίκαιη βαθμολόγηση. O ίδιος ο διορθωτής αισθάνεται πολλές φορές την ανάγκη να δει το γραπτό στο σύνολό του.
'Αλλωστε περιεχόμενο, σχέδιο και μορφή, ουσιαστικά δεν διαχωρίζονται. Γι' αυτό, καλό είναι η βαθμολογία να στηρίζεται στη θεώρηση του συνόλου σε συνδυασμό με την εκτίμηση των επιμέρους στοιχείων.
Με την ευκαιρία αυτή μπορεί ο διορθωτής να λάβει υπόψη του και τη γενική εικόνα του γραπτού.
Θετικά στοιχεία θεωρούνται: η ευανάγνωστη γραφή, το καθαρογραμμένο γραπτό, η ορθή χρήση των σημείων στίξης, η ορθή διάκριση παραγράφων.
Αρνητικά στοιχεία είναι: η ακαταστασία του γραπτού, η κακή χρήση της στίξης, η έλλειψη παραγράφων, οι συχνές διαγραφές λέξεων και φράσεων, οι μουντζούρες.

Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Γενικές αρχές και τεχνικές υποδείξεις για την αξιολόγηση των γραπτών δοκιμίων των Γενικών Εξετάσεων και εγκύκλιος 44135/Γ2/15-4-2009, και Έκφραση έκθεση Γ΄ Λυκείου, σελ 288-289.