Εισαγωγή: Δ3. Η δίκη και ο θάνατος του Σωκράτη -Ξεν. Απομν. 1.2.62-64

Τα κεφάλαια από την Εισαγωγή στην Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία που περιλαμβάνονται στην διδακτέα-εξεταστέα ύλη των αρχαίων Ελληνικών της Γ΄ λυκείου, αντιμετωπίζονται συνήθως από τους μαθητές μας ως πληροφορίες αυτόνομες, ανεξάρτητες από τα κείμενα που ακολουθούν στο εγχειρίδιό τους, γι αυτό και τις περισσότερες φορές προσπαθούν, αντί να τις κατανοήσουν, να τις παπαγαλίσουν. 

Το αδίδακτο που προτείνεται εδώ συνδέεται με το κεφάλαιο Δ3. Η δίκη και ο θάνατος του Σωκράτη  και έχει στόχο να οδηγήσει τα παιδιά να αντλήσουν μόνα τους τα στοιχεία και να τα συνδέσουν με τις πληροφορίες της Εισαγωγής. 

Diotti, Ο θάνατος του Σωκράτη, Μουσείο Κρεμώνας (Ιταλία)

Εξυπακούεται ότι κατά την επεξεργασία του κειμένου μπορεί να ακολουθείται η διαδικασία που προτιμά ο διδάσκων (συντακτική ανάλυση π.χ.), αν και προσωπικά, όπως έχω ξαναπεί, την αποφεύγω ως αποπροσανατολιστική. Το κείμενο προσφέρεται επίσης για επανάληψη των συντακτικών λειτουργιών της γενικής.  

ΞΕΝ. Απομν. 1.2.62–1.2.64

[1.2.62] Ἐμοὶ μὲν δὴ Σωκράτης τοιοῦτος ὢν ἐδόκει τιμῆς ἄξιος εἶναι τῇ πόλει μᾶλλον ἢ θανάτου. καὶ κατὰ τοὺς νόμους δὲ σκοπῶν ἄν τις τοῦθ’ εὕροι. κατὰ γὰρ τοὺς νόμους, ἐάν τις φανερὸς γένηται κλέπτων ἢ λωποδυτῶν ἢ βαλλαντιοτομῶν ἢ τοιχωρυχῶν ἢ ἀνδραποδιζόμενος ἢ ἱεροσυλῶν, τούτοις θάνατός ἐστιν ἡ ζημία· ὧν ἐκεῖνος πάντων ἀνθρώπων πλεῖστον ἀπεῖχεν.

[1.2.63] ἀλλὰ μὴν τῇ πόλει γε οὔτε πολέμου κακῶς συμβάντος οὔτε στάσεως οὔτε προδοσίας οὔτε ἄλλου κακοῦ οὐδενὸς πώποτε αἴτιος ἐγένετο· οὐδὲ μὴν ἰδίᾳ γε οὐδένα πώποτε ἀνθρώπων οὔτε ἀγαθῶν ἀπεστέρησεν οὔτε κακοῖς περιέβαλεν, ἀλλ’ οὐδ’ αἰτίαν τῶν εἰρημένων οὐδενὸς πώποτ’ ἔσχε.

[1.2.64] πῶς οὖν ἂν ἔνοχος εἴη τῇ γραφῇ; ὃς ἀντὶ μὲν τοῦ μὴ νομίζειν θεούς, ὡς ἐν τῇ γραφῇ ἐγέγραπτο, φανερὸς ἦν θεραπεύων τοὺς θεοὺς μάλιστα τῶν ἄλλων ἀνθρώπων, ἀντὶ δὲ τοῦ διαφθείρειν τοὺς νέους, ὃ δὴ ὁ γραψάμενος αὐτὸν ᾐτιᾶτο, φανερὸς ἦν τῶν συνόντων τοὺς πονηρὰς ἐπιθυμίας ἔχοντας τούτων μὲν παύων, τῆς δὲ καλλίστης καὶ μεγαλοπρεπεστάτης ἀρετῆς, ᾗ πόλεις τε καὶ οἶκοι εὖ οἰκοῦσι, προτρέπων ἐπιθυμεῖν· ταῦτα δὲ πράττων πῶς οὐ μεγάλης ἄξιος ἦν τιμῆς τῇ πόλει;

Ενδεικτικές ερωτήσεις

1. Για ποια αδικήματα προβλεπόταν, σύμφωνα με το κείμενο (1.2.62-1.2.63) η θανατική ποινή στην Αθήνα;

2. Στην παράγραφο 1.2.64 να εντοπίσετε τις κατηγορίες που επέρριψαν στον Σωκράτη οι μηνυτές του. Δοκιμάστε να τις αποδώσετε με μορφή κατηγορητηρίου στα νέα ελληνικά. Μεταγράψτε το κείμενό σας στα αρχαία.

3. Συγκρίνετε το κείμενο που γράψατε με την επίσημη κατηγορία, που προτάσσεται στο κεφ. Δ3. Η δίκη και ο θάνατος του Σωκράτη στην Εισαγωγή του βιβλίου: 

«Τάδε ἐγράψατο καὶ ἀντωμόσατο Μέλητος Μελήτου Πιτθεὺς Σωκράτει Σωφρονίσκου Ἀλωπεκῆθεν: ἀδικεῖ Σωκράτης, οὓς μὲν ἡ πόλις νομίζει θεοὺς οὐ νομίζων, ἕτερα δὲ δαιμόνια καινὰ εἰσηγούμενος· ἀδικεῖ δὲ καὶ τοὺς νέους διαφθείρων. Τίμημα θάνατος». 

4. Το κείμενο του Ξενοφώντα παρατηρούμε ότι αρχίζει και τελειώνει με την ίδια τοποθέτηση (κύκλος):  Ἐμοὶ μὲν δὴ Σωκράτης τοιοῦτος ὢν ἐδόκει τιμῆς ἄξιος εἶναι τῇ πόλει μᾶλλον ἢ θανάτου. [...] ταῦτα δὲ πράττων πῶς οὐ μεγάλης ἄξιος ἦν τιμῆς τῇ πόλει; Πώς συνδέεται η άποψη αυτή του Ξενοφώντα με τις πληροφορίες της Εισαγωγής για τη στάση του Σωκράτη στο δικαστήριο ;

"...όταν του δόθηκε ο λόγος προκειμένου, κατά τον νόμο, να προτείνει και αυτός μια ποινή, ο Σωκράτης, αντί να προτείνει λ.χ. την εξορία, πρότεινε την περιφρόνησή του και προς το δικαστήριο και προς τον θάνατο: «Τι ταιριάζει σ' έναν άνθρωπο φτωχό και ευεργέτη της πόλεως, που του χρειάζεται ελεύθερος χρόνος για να σας προτρέπει στο καλό; Τίποτα δεν του ταιριάζει τόσο όσο το να τον βάλετε στο πρυτανείο και να τον τρέφετε δωρεάν [...]. Αν λοιπόν πρέπει να προτείνω κάτι αντάξιό μου, προτείνω να τιμηθώ με σίτηση στο πρυτανείο.» [Ἀπολογία, 36d-e].