Μάϊος! Καλό μήνα!

Ο Μάιος, ο πέμπτος μήνας του ημερολογίου μας, οφείλει το όνομά του στην Μαία (λατ. Μaja), την μητέρα του θεού Ερμή. Ο Οβίδιος όμως δίνει και μια διαφορετική ετυμολογία για το όνομα του μήνα: λέει ότι προέρχεται από την λατινική λέξη maiores (γηραιότεροι, γέροντες) σε αντίθεση με τον Ιούνιο που τον ετυμολογεί από το  iuniores (νεότεροι, νέοι). 

Ο Μάιος έχει 31 ημέρες, η πρώτη μέρα του όμως έχει παγκόσμια σημασία και σχεδόν σε όλο τον κόσμο είναι α(πε)ργία, καθώς έχει ταυτιστεί με το εργατικό κίνημα και τις διεκδικήσεις των εργαζομένων. 

Θεσσαλονίκη, Μάιος του 1936. Τα εργατικά συνδικάτα της πόλης διαδηλώνουν, η αστυνομία επεμβαίνει, η κινητοποίηση των εργαζόμενων πνίγεται στο αίμα. Ο φωτογραφικός φακός της εποχής αποτύπωσε μια μάνα να μοιρολογεί, στη μέση του δρόμου, πάνω από τον νεκρό γιο της. 

Η μάνα του 25χρονου διαδηλωτή Τάσου Τούση από το Ασβεστοχώρι θρηνεί  το νεκρό γιο της

Η φωτογραφία αυτή ενέπνευσε τον Γιάννη Ρίτσο να γράψει τον «Επιτάφιο». Πεσμένη στα γόνατα, στη μέση του δρόμου, μοιρολογεί το σκοτωμένο παιδί της: Γιε μου, σπλάχνο των σπλάχνων μου, καρδούλα της καρδιάς μου, πουλάκι της φτωχιάς αυλής, ανθέ της ερημιάς μου. πώς κλείσαν τα ματάκια σου και δε θωρείς που κλαίω, καικάς τα που πικρά σου λέω; (απόσπασμα από τον Επιτάφιο).

Είκοσι χρόνια αργότερα, μετά από πολλές περιπέτειες τόσο της ποιητικής συλλογής όσο και του ίδιου του ποιητή, ο Μίκης Θεοδωράκης μελοποιεί 8 από τα ποιήματα. 

Η πρώτη Μαίου όμως γιορτάζεται και ως μέρα των λουλουδιών και της άνοιξης. Συνηθίζουν οι άνθρωποι την μέρα αυτή να φτιάχνουν στεφάνια από λουλούδια, συνήθεια που ίσως να κρατάει από την γιορτή των Ανθεστηρίων της αρχαίας Ελλάδας. 

Ο Μελέαγρος (επιγραμματοποιός, 1ος αι. π.Χ) θέλει να πλέξει ένα στεφάνι για την αγαπημένη του, να το βάλει στα μοσχομυρωδάτα μαλλιά της, να ανθοβολεί. Προσέξτε τα λουλούδια που θα χρησιμοποιήσει. 

Πλέξω λευκόϊον, πλέξω δ’ ἁπαλὴν ἅμα μύρτοις

νάρκισσον, πλέξω καὶ τὰ γελῶντα κρίνα,

Πλέξω καὶ κρόκον ἡ̇δύν  ̇ ἐπιπλέξω δ’ ὑάκινθον

Πορφυρέην, πλέξω καὶ φιλέραστα ῥόδα,

ὡς ἂν ἐπὶ κροτάφοις μυροβοστρύχου Ἡλιοδώρας

εὐπλόκαμον χαίτην ἀνθοβολῇ στέφανος.

Παλατινή Ανθολογία,  V. 147.

Και η μετάφραση του Νίκου Χ. Χουρμουζιάδη:

Άσπρο θα πλέξω μενεξέ και νάρκισσο απαλό κι ακόμη

μυρτιά θα πλέξω και μαζί κρίνο αναγαλλιασμένο

και κρόκο ηδυπαθή θα πλέξω κι από τα άλλα θα διαλέξω

υάκινθο πορφυρό με ρόδο ερωτικό να πλέξω.

Και στης μυρόπνοης Ηλιοδώρας τους κροτάφους αφημένο

5

με άνθη θα ραίνει το στεφάνι την ωραία της κόμη.

Το ποίημα μελοποιήθηκε από τον Νότη Μαυρουδή σε ελεύθερη μεταγραφή των στίχων που έκανε ο Ηλίας Πετρόπουλος. Δίσκος: Έρως ανίκατε μάχαν, 1985.

Καλό μήνα σε όλους και όλες!